Od 27 marca 2009 roku w Arsenale Muzeum Książąt Czartoryskich – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie można oglądać wystawę pt.: Podszepty sztuki – Jacek Malczewski 1854-1929. Jacek Malczewski należy do grona najwybitniejszych indywidualności sztuki polskiej, zajmuje szczególną pozycję w sztuce okresu Młodej Polski.Był malarzem, który w swoim ogromnym dorobku artystycznym pozostawił dzieła o trudnej, czasami niemożliwej do odszyfrowania treści, oscylującej pomiędzy problemami ojczyzny, życia, śmierci, miłości, a także pomiędzy romantycznymi wizjami a metafizyką.
W 2009 roku przypada 155. rocznica urodzin i 80. rocznica śmierci artysty. Z tej okazji w Muzeum Narodowym w Krakowie zostanie pokazana wyjątkowa ekspozycja poświęcona jednemu z ważniejszych problemów obecnych w twórczości Jacka Malczewskiego. Wystawa Podszepty sztuki. Jacek Malczewski 1854-1929 zaprezentuje malarskie rozważania Malczewskiego o akcie twórczym, inspiracjach, czy natchnieniu.
Wystawa Podszepty sztuki ukazuje Jacka Malczewskiego jako dumnego i pewnego siebie kapłana sztuki, chcącego sprawować rząd dusz, artystę pragnącego intrygować tajemniczymi dziełami, uwodzącego pozujące mu kobiety, ironicznego demaskatora własnych i cudzych wad, uwielbiającego maskarady aktora, mającego jednak trudności z samookreśleniem, twórcę targanego wątpliwościami i wewnętrznymi sprzecznościami, krytycznie oceniającego własne oeuvre, humanistę i patriotę – wcielającego się dla ukazania tych wszystkich ról w postacie biblijne, mitologiczne
i symboliczne.
Oś ekspozycji wyznaczą trzy obrazy o charakterze programowym: Błędne koło, Melancholia i Podszepty sztuki, które rozpoczynają wielki dyskurs artysty ze sztuką. W kolejnych dziełach Malczewskiego problem aktu twórczego i tytułowych podszeptów sztuki pojawiał się niezwykle często. Były to kompozycje ukazujące zarówno wewnętrzne dylematy i rozterki targanego wątpliwościami artysty, jak ukazujące towarzyszące mu na całej drodze artystycznej Muzy. Uosabiają one znowu rozterki artystyczne, bo nie tylko inspirują artystów, ale również kuszą, bawią, dręczą przybierając przy tym kształty postaci fantastycznych – są chimerami, harpiami, aniołami, śmiercią. U Malczewskiego przybierały one zazwyczaj rysy kobiet odgrywających ważną rolę w jego życiu malarza. Na miano niekwestionowanej najważniejszej muzy Jacka Malczewskiego zasłużyła przede wszystkim niezwykła w swej urodzie i uroku – Maria Balowa – ulubiona modelka, ale również i jego obłąkanie.
Ograniczona do niespełna 60 obiektów wystawa Podszepty sztuki. Jacek Malczewski 1854-1929 – oparta w większości na zbiorach Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz Muzeum Narodowego w Krakowie, wzbogacona kilkoma obrazami użyczonymi z Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu i z Muzeum Narodowego w Poznaniu i w Warszawie, a także pracami z kolekcji prywatnych – stanowić będzie klarowną i skondensowaną prezentację problemu ARTYSTY i towarzyszących mu rozterek, inspiracji, muz – problemu niezwykle ważnego zarówno dla twórczości Jacka Malczewskiego, jak i dla całej epoki Młodej Polski. Zostanie on zilustrowany poprzez zestawienie obrazów najwyższej klasy – największych i najbardziej znanych oraz rozpoznawalnych dzieł Jacka Malczewskiego.
Jacek Malczewski (1854 Radom – 1929 Kraków) – studia rozpoczął w 1872 roku jako wolny słuchacz w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Feliksa Szynalewskiego i Władysława Łuszczkiewicza, a także Jana Matejki. Wykształcenie uzupełniał podczas pobytu w Paryżu w École des Beaux-Arts w pracowni Henri Lemana. Przez prawie całe swoje życie artystyczne związany był z Krakowem, gdzie osiadł po zakończeniu studiów. W roku 1884 wziął udział, jako rysownik, w wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej i Grecji zorganizowanej przez hr. Karola Lanckorońskiego. W 1885 roku wyjechał na pół roku do Monachium, gdzie żywo włączył się w życie polskiej kolonii artystycznej i – jak wspominała Olga Boznańska – był tam bardzo lubiany, a nawet kochały się w nim panie.
W 1897 roku należał do grona założycieli elitarnego Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka, był również członkiem honorowym Bildender Ősterreichs Sezession (Secesji wiedeńskiej). Prowadził również działalność pedagogiczną – był profesorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych (późniejszej Akademii Sztuk Pięknych), a w latach 1912-1914 piastował tam godność rektora. Od lat dwudziestych, wraz z pogarszającym się stanem zdrowia, Malczewski coraz częściej przebywał i malował w Charzewicach koło Zakliczyna – w majątku córki Julii i jej męża Feliksa Meyznera, a także u sióstr Bronisławy Malczewskiej i Heleny Karczewskiej w Lusławicach. W 1926 roku postępująca choroba oczu umożliwiła mu dalsza pracę malarską. Jacek Malczewski zmarł 8 października 1929 roku w swojej willi na Salwatorze.
Artysta pozostawił po sobie ponad dwa tysiące obrazów. We wczesnej fazie twórczości, inspirując się poezją Juliusza Słowackiego i dziełami Artura Grottgera, malował sceny związane z martyrologią Polaków po powstaniu styczniowym. Do wątku sybirackiego powracał jeszcze później, jednak już w innej konwencji formalnej. Po 1890 ukształtował się charakterystyczny symbolizm Malczewskiego: łączeniu motywów fantastycznych i naturalistycznych towarzyszy rozjaśniona, żywa gama barwna, odznaczająca się zwykle dysonansowymi zestawieniami kolorów. Częste w twórczości artysty autoportrety, portrety i kompozycje rodzajowe utrzymane są zazwyczaj również w konwencji symbolizmu.
Wykłady Wacławy Milewskiej (Muzeum Narodowe w Krakowie) towarzyszące wystawie:
• 16 kwietnia 2009 (czwartek), godz. 17.00 / Wątek anhelliczny w twórczości Jacka Malczewskiego
• 7 maja (czwartek), godz. 17.00 / Lilla Weneda a wątki homeryckie, orfickie i druidyczne w twórczości Jacka Malczewskiego
Kurator i autor scenariusza wystawy: Urszula Kozakowska-Zaucha
Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
27.03 – 24.05.2009
