28 maja 2009 roku rozpocznie się w Łodzi Festiwal Sztuk Cygańskie Impresje. Organizatorzy poprzez koncerty muzyczne oraz prezentację innych rodzajów sztuki zarówno młodych, zaczynających drogę artystyczną twórców, jak i znanych gwiazd, chcą pokazać wyjątkowy koloryt dawnego i obecnego cygańskiego życia. Festiwal potrwa do 4 czerwca.
W 2009 roku przypadają dwie ważne rocznice, 65. likwidacji Litzmannstadt Ghetto w Łodzi oraz 100. rocznica urodzin Bronisławy Wajs Papuszy, słynnej romskiej poetki. Tegoroczna edycja Festiwalu będzie obfitować w przedsięwzięcia upamiętniające te dwa ważne dla Romów wydarzenia. Cygańskie Impresje prezentują jednak nie tylko historię, kulturę i sztukę Romów zakorzenioną głęboko w pielęgnowanych od lat tradycjach, ale także najnowszy dorobek artystyczny tego narodu.
Program festiwalu:
28 maja (czwartek)
godz. 17.30 – przejazd taboru cygańskiego przez ul. Piotrkowską
godz. 19.00 – tabor zatrzyma się na Pasażu Schillera, gdzie odbędzie się pokaz filmu niemego The spanish dancer w reż. Herberta Brenona z Polą Negri w roli głównej (projekcja ilustrowana muzyką na żywo w wykonaniu tria Parda), a następnie ruszy na Plac Zwycięstwa
29 maja (piątek)
godz. 11.00 – uroczyste rozpoczęcie sympozjum – w godz. 11.00-14.00 odbędą się obrady sesji zamkniętej (dyskusja na temat sytuacji społecznej i politycznej Romów w zjednoczonej Europie); w godz. 16.00-18.00 odbędzie się sesja otwarta z udziałem publiczności (prelekcje, dyskusja z widzami)
– prezentacja bogatego dorobku kultury Romów
– obchody 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto w Łodzi, gdzie znajdował się obóz cygański
godz. 18.00 – inauguracja Przeglądu filmów o tematyce cygańskiej w parku przed Muzeum Kinematografii, projekcja filmu Cygańskie pieśni Papuszy (1984) w reż. i wg scen. Grzegorza Dubowskiego
30 maja (sobota)
godz. 13.00 – inauguracja Cygańskiego weekendu w parku Źródliska przy Muzeum Kinematografii (pokaz cygańskiej mody; prezentacja kultury cygańskiej pod hasłem Taborowe życie; koncerty zespołów – Delfiny Markowskiej, Lautari, Romano Drom z Węgier)
godz. 17.00 – wieczór poezji Bronisławy Wajs Papuszy z udziałem Edwarda Dębickiego, prezentacja filmu dokumentalnego Historia cyganki w reż. i wg scen. Gregory Kowalskiego
godz. 19.00 – wernisaż cyklu wystaw prezentujących historię i sztukę Romów Romano Drom, połączony z kameralnym koncertem artystów cygańskich w Muzeum Kinematografii (wystawa malarstwa i fotografii pt. Romani art. – Sztuka Młodych Romów Małgorzaty Mirgi, Bogumiły Delimaty i Krzysztofa Gila, wystawa rzeźby Karola Parno Gierlińskiego; odbędą się również spotkania z autorami wystaw)
31 maja (niedziela)
godz. 14.00 – Cygański weekend w Parku Źródliska przy Muzeum Kinematografii (prezentacja kultury cygańskiej pod hasłem Taborowe życie; prezentacja młodzieżowych zespołów cygańskich; letnia szkoła flamenco prowadzona przez Bogumiłę Delimatę; koncerty Latcho Drom, Dikanda oraz koncert finałowy Festiwalu Cygański Teatr Muzyczny Terno i Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zielonogórskiej)
Program przeglądu filmów o tematyce cygańskiej:
29 maja (pokaz plenerowy Plac Zwycięstwa), projekcja z okazji stulecia urodzin Papuszy
Cygańskie pieśni Papuszy (1984)
reż. i scen. Grzegorz Dubowski, zdj. Jerzy Mrożewski, muz. Edward Dębicki, prod. Polska, (60′)
Muzyczny film przedstawia życie najwybitniejszej poetki cygańskiej Bronisławy Wajs – Papuszy. Losy Papuszy wplecione zostały w fabularyzowaną opowieść z życia Cyganów. Film jest hołdem złożonym wybitnej i oryginalnej poetce poprzez dokumentalny zapis pieśni, tańca i obrzędów cygańskich.
30 maja (Muzeum Kinematografii), projekcja z okazji stulecia urodzin Papuszy
Historia cyganki (1991)
reż. i scen. Gregory Kowalski (42′)
Jest to czarno-biały dokument o historii cygańskiej poetki Bronisławy Wajs zwanej Papuszą, w którym pokazano wspomnienia samej Papuszy oraz autora książki Cyganie polscy Jerzego Ficowskiego, siostry Janiny Zielińskiej, syna Władysława Wajsa, lekarki Marii Serafiniuk oraz Zdzisława Morawskiego i Edwarda Dębickiego.
31 maja (Muzeum Kinematografii), projekcja z okazji 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto w Łodzi
Tabor wędruje do nieba
reż.: Emil Lotianu; scen. (na podstawie opowiadania Maksima Gorkiego): Emil Lotianu; zdj.: Rada Wołszaninowa; muz.: Siergiej Wroński, ZSRR 1975 (99′)
Podstawą dla filmu stały się opowiadania besarabskie Gorkiego o Cyganach. Jest to historia młodego Cygana Zobara, który kochał konie, kochał kobiety, ale nade wszystko kochał wolność. Miłość pięknej Rady i Zobara jest dramatyczna, bowiem warunkiem jej spełnienia jest ukorzenie się dumnego chłopca, a to jest warunek nie do spełnienia. Tragizm tej historii polega na niemożności pogodzenia dwóch przeciwstawnych idei: wolności i miłości.
1 czerwca (Muzeum Kinematografii)
Czas Cyganów
reż. i scen. Emir Kusturica (142′)
Młody Cygan, Perhana, obdarzony jest zdolnościami telekinetycznymi. Wyjeżdża do Włoch w poszukiwaniu pracy. Pieniądze są mu potrzebne na opłacenie operacji chorej siostry i ślub z piękną Azrą. Na miejscu okazuje się, że jego zajęcie ma wyglądać inaczej, niż to sobie wyobrażał. Perhana zajmuje się głównie kradzieżami na zlecenie.
2 czerwca (Muzeum Kinematografii)
Gucza! Pojedynek na trąbki
reż. i scen. Dušan Milić
Gucza to najsłynniejszy na świecie festiwal gry na trąbce. Tu odbywają się niezapomniane pojedynki trębaczy, w których muzyka staje się orężem w walce o honor i sławę. Tym razem pojedynek będzie wyjątkowy. Młody cygański chłopak – Romeo musi bowiem udowodnić ojcu pięknej Julianny, że, choć ma ciemną skórę, zasługuje na miłość jego córki.
3 czerwca (Muzeum Kinematografii)
Vengo
reż. i scen. Tony Gatlif (90′)
Film o flamenco, o Andaluzji, gdzie nade wszystko ceni się honor. Główny bohater, Caco, nie może pogodzić się ze śmiercią swej córki.
4 czerwca (Muzeum Kinematografii)
Carmen
reż. Carlos Saura scen. Carlos Saura , Antonio Gades zdj. Teodoro Escamilla muz. Teresa Nieto (102′)
Znany choreograf Antonio przygotowuje wraz z zespołem balet Carmen. Wszyscy są już gotowi do rozpoczęcia prób, lecz Antonio ciągle nie jest pewien, kto powinien wykonywać tytułową partię. Primabalerina Cristina, którą przewidziano pierwotnie do tej roli, wydaje mu się zbyt stara i za mało ognista. Szuka Carmen takiej, jaką sobie wymarzył. Znajduje ją niespodziewanie w jednej z sal tańca. Zafascynowani sobą, zostają kochankami.
Carmen (1918)
Reż. Ernst Lubitsch; scen. (na podstawie powieści Prospera Merimee) Hanns Kraly, Norbert Falk; zdj. Alfred Hansen
Obsada: Pola Negri, Harry Liedtke; Leopold von Ledebur; Paul Biensfeldt, Paul Conradi, Niemcy; 53′
Spopularyzowana przez operę Bizeta historia pięknej Cyganki Carmen zrealizowana została przez Lubitscha z dbałością o zachowanie egzotycznych realiów, mimo że wszystkie zdjęcia kręcono w atelier. Pola Negri w roli Carmen jest uosobieniem kobiecej przebiegłości, typową femme fatale bez skrupułów wykorzystującą zakochanych w niej mężczyzn do swych własnych celów. Jej przebiegłość i agresja czynią z niej kobietę pełną nieskrępowanego erotyzmu i nieokiełznanego, pociągającego temperamentu.
