30 czerwca 2009 roku o godzinie 18.oo w Warszawie odbędzie się drugie spotkanie z cyklu Eksterytoria. W poszukiwaniu momentów wspólnoty, podczas którego przedstawiony zostanie projekt Thomasa Kilppera Latarnia dla Lampedusy (2008- ). Lampedusa to słowo-klucz, symboliczne miejsce we współczesnej Europie. Najdalej wysunięta na Morzu Śródziemnym włoska wysepka powoli przekształca się w bastion, wypełniony policją i strażągraniczną. To tu lądują bądź rozbijają się łodzie nielegalnych imigrantów, tuprzebiega wyznaczona granica twierdzy Europa.
Video włoskiej artystki Marcelli Vanzo Summertime (2007, 14′) zestawia dwa obrazy: letnią wycieczkę turystów do wraku na wybrzeżugreckiej wyspy Zakynthos – lokalnej atrakcji, oraz podróż nielegalnych imigrantów, przechwyconych przez włoskie służby graniczne, na Lampedusę. Zestawienie obrazów ludzi na obu statkach wydobywa zestaw podobnych gestów, układu stłoczonych ciał i ich relacji a jednocześnie kompletnie odmiennego kontekstu. Artystka mówi o swojej pracy, że to skrzyżowanie kina i MTV; widoki statków, słońca, morza, terkoczące silniki i muzyka towarzyszą obrazom bohaterów równolegle odbywającego się ruchu: kolorowych mas ludzi w bikini, oczekujących luksusowych wakacji na Morzu Śródziemnym, i ciemnych, ubranych, milczących grup przemierzających morze, by przetrwać. Video otwiera się i zamyka ujęciami wraków statków: podniesionymi do rangi pomnika w najpiękniejszej zatoce Zakynthos, oraz tymi skonfiskowanymi i zrzuconymi w stertę w ukrytym zakątku Lampedusy.
Berliński artysta Thomas Kilpper zaprojektował dla Lampedusy latarnię morską, umożliwiającą lepszą nawigację wnocy i pomagającą uniknąć roztrzaskania czy zagubienia statków i szalup nielegalnych imigrantów próbujących dostać się do Europy. Jak mówi artysta, ma to być również komunikat Jesteśmy tutaj, nie ukrywamy się. Dla mieszkańców Lampedusy budynek mógłby być miejscem spotkań – przywracającym normalność życia na wyspie, gdzie proporcje się odwróciły – fala imigrantów przekracza wielokrotnie liczbę mieszkańców, a na pokładzie samolotów lecących na Lampedusętrzy czwarte stanowią policjanci. Niegdyś był to jedynie przystanek na drodze do Europy – dziś, na skutek zaostrzonej polityki migracyjnej – staje się powoliwyspą-więzieniem, gdzie imigrantów zamyka się w obozach i odsyła z powrotem tam, skąd przybyli. W 2008 na wyspę przybyło według oficjalnych danych 35 000 imigrantów, nie wiadomo jak wielu zginęło po drodze, ale szacuje się, że może to być nawet jedna dziesiąta tej liczby. Problem Europy i świata został zrzucony na barki lokalnej społeczności – nic dziwnego, że w końcu burmistrz Lampedusy oskarżył włoskiego ministra spraw wewnętrznych o stosowaniefaszystowskich koncepcji, ograniczających podstawowe prawa człowieka.
Projekt Kilppera przypomina również orozdzieleniu wymiaru indywidualnego od politycznego, sprzyjającemu marginalizowaniu i przekształcaniu w świadomości Europejczyków procesówmigracji. Model latarni w różnych wersjach prezentowany był już w kilku galeriach we Włoszech – a użyte w konstrukcji barwy pochodzą od kolorów afrykańskich łodzi. Artysta chciałby zbudować latarnię wraz z mieszkańcamiwyspy i imigrantami, a jej światło przy dobrej pogodzie powinno być widoczne aż na afrykańskim wybrzeżu, symbolicznie łącząc oba kontynenty. Dotychczasowe prezentacje projektu oraz internetowy apel o wsparcie mają na celu znalezienie poparcia i środków potrzebnych do realizacji koncepcji.
W swoim projekcie Kilpper wykracza poza obszar krytyki czy samej diagnozy i proponuje konkretne działanie, krok w kierunku zmiany i propozycji przyszłego kształtu społeczności. Jest tu także zawarty element prowokacji wobec instytucjonalnego i politycznego systemu oraz zachęta do powrotu do myślenia o relacjach międzyludzkich opartych na empatii i poczuciu odpowiedzialności za los drugiego człowieka. Jednocześnie jednakpropozycja ta idzie dalej – artystyczny gest zakłada potencjalny realny efekt jako przekroczenie dotychczasowego status quo, zdolność do stworzenia nowej konstelacji. Nie ma tu naiwnej wiary w uniwersalne rozwiązania, ale jest przekonanie o konieczności szukania miejsc, sytuacji i momentów, kiedy to świadome i niewyparte ludzkie współistnienie będzie miało szansę się zdarzyć.
Thomas Kilpper, artysta; mieszka i pracuje w Berlinie. Jego prace, stanowiące artystyczne interpretacje specyficznych społecznych i politycznych uwarunkowań, pokazywane były m.in. w South London Gallery, Generali Foundation w Wiedniu, Schirn Kunsthalle i Schirn Kunstverein we Frankfurcie oraz Badischer Kunstverein w Karlsruhe. Najnowsza praca, State of Control zrealizowana we współpracy z Neuer Berliner Kunstverein to linoryt o powierzchni 800 m² na piętrze budynku mieszczącego niegdyś główną siedzibę Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego (Stasi) w Berlinie Wschodnim.
Marcella Vanzo, jedna z najbardziej obiecujących włoskich artystek video młodego pokolenia, mieszka i pracuje w Mediolanie. Wystawy indywidualne: Performat, Lucie Fontaine, Mediolan, 2008; Summertime, Galleria Continua, San Gimignano, 2007; Mindfield, Teatro Coccia, Novara, 2006; An impossible tour, Italian Academy na Columbia University, Nowy Jork, Limbo, Studio Guenzani, Mediolan; Ama, instalacja site-specific w Castello di Ama per l’arte contemporanea, Siena, 2005; Magma, Associazione Culturale Prometeo, Lucca, 2003.
Teresa Święćkowska, pracuje na UW, jest członkinią Think Tanku Feministycznego, należy do redakcji Bez Dogmatu. Interesuje się ruchami społecznymi, stosunkami pracy i migracją. Jest autorką książki Public relations a demokracja (2008), współautorką książek Media i władza oraz Europa w działaniu. Autorka artykułów na temat migracji oraz raportu Emigrantki na globalnym rynku taniej pracy.
Thomas Kilpper Latarnia dla Lampedusy (2008- ) – prezentacja projektu i spotkanie z artystą
Pokaz filmu Marcelli Vanzo Summertime (2007), dyskusja z udziałem Teresy Święćkowskiej (UW), koncepcja i prowadzenie: Kaja Pawełek
Warszawa, Lubelska 30/32
