W dniach od 20 do 21 grudnia 2009 roku w Audytorium S. Dembego Biblioteki Narodowej w Warszawie odbyło się Forum Polskiego Teatru. Spotkanie teatralnych środowisk twórczych, menedżerów oraz przedstawicieli samorządów miało na celu zdiagnozowanie stanu teatru polskiego, ocenę autoreformy, która oddolnie była wprowadzana w ciągu ostatnich dwudziestu lat, a także zwrócenie uwagi na obecne i przewidywane potrzeby związane z twórczością teatralną.
Poniżej przedstawiamy wnioski i postulaty zgłoszone podczas Forum Polskiego Teatru 2009 przez panelistów i uczestników dyskusji, które zostaną przekazane Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Panu Bogdanowi Zdrojewskiemu.
Raport profesora Jerzego Hausnera o stanie kultury podał same ujemne strony funkcjonowania teatrów. Ta diagnoza brzmi NIEZARADNI. Nie możemy tego przyjąć milcząco. Chcemy rzetelnej oceny rzeczywistości: organizator powinien jasno określić kryteria dotowania, z jakiego sektora mają pochodzić finanse na działalność teatrów (dotacja publiczna, sponsoring, wpływy własne). W kulturze decentralizacja nie zawsze się sprawdza, a kultura niesie wartości uniwersalne. Zgadzamy się z tym, co podczas pierwszego dnia Forum powiedział Minister Michał Boni Polityce nie wolno gmerać w świecie kultury, tym bardziej teraz, kiedy polski teatr jest w dobrej kondycji, a sale pełne są widzów, którzy chodzą i chcą chodzić do teatru.
1. Publiczne instytucje kultury nie mogą się samofinansować.
2. Finansowanie przedmiotowe pozbawi dotacji kosztów stałych teatrów.
3. Kosztów stałych wyeliminować się nie da, ale za mało środków jest przeznaczanych na działalność programową.
4. Stowarzyszenia powinny uczestniczyć w dyskusji o finansach na różnych poziomach, również na poziomie samorządów.
5. Należy podnosić wiedzę i świadomość samorządów na temat teatrów. Rozwiązaniem może być ustanowienie ciała doradczego dla samorządów
w kwestii zarządzania, oceny i finansowania teatrów. Członkowie tych gremiów doradczych powinni otrzymywać honoraria.
6. Potrzebne są polskie stypendia dla twórców (na przykład: Olga Tokarczuk, Krzysztof Warlikowski, Mariusz Treliński dostają stypendia zagraniczne)
7. Istnieje potrzeba dużej autonomii dyrektora teatru wobec organizatora.
8. Należy ustabilizować pozycję dyrektora teatru, wprowadzić kadencyjność.
9. Konkursy na dyrektorów teatrów powinny mieć jasno i precyzyjnie określone kryteria i być ogłaszane publicznie, procedury powinny być jawne.
10. Należy stworzyć dyrektorom możliwość budżetowania w okresie dłuższym niż rok. Dałoby to np. możliwość podpisywania kontraktów z reżyserami z dwu lub trzy letnim wyprzedzeniem.
11. Należy dbać o udział młodych pokoleń twórców w życiu teatralnym.
12. Brakuje sensownego i spójnego ustawodawstwa, w ramach którego mają funkcjonować teatry. Należy zatem:
- Zreformować i dostosować niektóre zapisy kodeksu pracy do specyfiki pracy teatru
- Dokonać nowelizacji ustawy o zamówienia publicznych w duchu uwzględnienie specyfiki funkcjonowania teatru
- Odrzucić projekt Rad Powierniczych – dają nieograniczone władztwo nad teatrem
- Stworzyć statut rzemieślnika teatralnego (stolarz, krawiec, modelator itp…)
- Wprowadzić uregulowania prawne jasno określające kto to jest aktor
- Uregulować kwestie socjalne dla aktorów nieetatowych
- Stworzyć system ochrony zawodowców przed amatorami
13. Ustawa o teatrze jest niezbędna, niezależnie od nowelizacji Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
14. Konieczne jest opracowanie karty artysty-wykonawcy
15. Wprowadzić wynagrodzenie dla aktorów za udział w próbach.
16. Umożliwić funkcjonowanie w teatrów w zróżnicowanych i korzystnych dla nich formach prawnych, np. w formie spółek prawa handlowego celu publicznego
17. Należy podzielić teatry publiczne na grupy, dokonać ich kategoryzacji by ustalić ich specyfikę programową, bo będzie miało wpływ na zarządzanie i finansowanie.
18. Należy ograniczyć lub zlikwidować opłaty czynszowe i podatki gruntowe pobierane od teatrów.
19. Należy pamiętać, że Teatry repertuarowe są kuźnią kunsztu aktorskiego, które pozwalają rozwijać talent i doskonalić warsztat aktorski, reżyserski i scenograficzny.
20. Trzeba wypracować sojuszów z mediami!
21. Państwo polskie musi uznać twórczość jako podstawę polityki kulturalnej
22. Politycy muszą zaprzestać traktowania kultury jako kuli u nogi.
Podczas Forum pojawiły się również propozycje, by zorganizować dyskusję na temat sytuacji teatrów w Warszawie. Padały także głosy, by przekształcić Forum Polskiego Teatru w stałe ciało doradcze i opiniotwórcze, a także platformę do komunikacji pomiędzy licznymi stowarzyszeniami i organizacjami związanymi z teatrem.
