Od 2 marca do 18 marca 2010 roku w warszawskim Kinie Iluzjon Filmoteki Narodowej odbędzie się przegląd filmów Bernardo Bertolucciego w cyklu Mistrzowie kina.
Wierzę w kino, myślę o nim jako o świątyni, do której przychodzimy pomarzyć, prześnić wspólny sen – mówi Bernardo Bertolucci. Jego dzieła zawsze wywoływały niepokój, budziły głośne dyskusje, w których adwersarze zajmowali skrajne stanowiska. Charakteryzuje je stylistyczna agresywność i perwersyjne piękno obrazu. Jego kino jest pełne sprzeczności; zarazem tradycyjne i nowatorskie, dwuznaczne są postaci jego bohaterów. Bertolucci umiejętnie łączy w nim problematykę polityczną z głęboką analizą psychologiczną. Jego filmy przemawiają jednak przede wszystkim do emocji, unikając pośrednictwa konstrukcji intelektualnych.
Bernardo – syn jednego z największych współczesnych poetów włoskich Attilo Bertolucciego – urodził się w Parmie, w 1941 roku. Pozostając pod silnym wpływem ojca, już w wieku 6 lat zaczął pisać wiersze, a mając lat 20 miał na koncie debiutancki tomik, nagrodzony Prix Viareggio. W Rzymie, dokąd przeniosła się rodzina i gdzie studiował literaturę, poznał Pasoliniego, dzięki któremu odkrył największą pasję swego życia – kino. W 1961 roku Bertolucci asystował Pasoliniemu przy jego Włóczykiju, by rok później samodzielnie zadebiutować, opartym na pomyśle Pasoliniego, filmem Kostucha (1962).
Pierwsze filmy Bertolucciego, zafascynowanego francuską nową falą, były rewolucyjne w warstwie formalnej i jednocześnie niosły treści wyraźnie polityczne. Rozliczając się z samym sobą, z własnymi słabościami i niepewnością, starał się swymi filmami wspierać ideologicznie ruch komunistyczny, z którym się identyfikował. Bertolucci szybko jednak zauważył, że jego elitarne kino nie nawiązuje dialogu z szerszą publicznością. Próbą takiego kontaktu były kolejne filmy: Konformista (1971) czy Ostatnie tango w Paryżu (1972), w których znalazło odbicie zainteresowanie reżysera psychoanalizą. Skandalizujące Ostatnie tango.., za które na głowę reżysera posypały się gromy oburzenia przyczyniło się do rewolucji obyczajowej początku lat 70. ubiegłego wieku.
Lata 80. przyniosły przełom zarówno w twórczości Bertolucciego jak i w jego życiu. Opuścił rodzinne Włochy, ponieważ, jak sam mówił: Nienawidziłem tej epoki, która napawała mnie wstrętem. Negowałem ją, niezdolny do filmowania rzeczywistości kompletnie skorumpowanej. Pozostając obywatelem włoskim żyłem w Londynie i tam pracowałem. Wiem, że 20 lat temu piętnowałbym tę postawę ucieczki. A jednak jestem zadowolony, że mogłem pracować w Chinach, Mandżurii czy Nepalu, z dala od smrodu korupcji i cynizmu… W tym stanie ducha, po niepowodzeniu projektu adaptacji powieści Hammetta Red Harvest, Bertolucci udał się do Chin, gdzie przy poparciu miejscowych władz zrealizował w 1986 r. biografię cesarza Pu Yi.
Film Ostatni cesarz stał się największym sukcesem Bertolucciego, obsypanym licznymi nagrodami (w tym dziewięcioma Oscarami) i cieszącym się ogromnym powodzeniem na całym świecie. Po tej monumentalnej produkcji w 1990 r. reżyser podjął się kolejnego wielkiego zadania – przeniósł na ekran powieść Paula Bowlesa Pod osłoną nieba – historię wyprawy dwojga Amerykanów w głąb Afryki, w istocie metaforę ludzkiego losu, zdeterminowanego niemożnością przekroczenia barier ograniczających nasze ego.
Powrotem do Włoch, a zarazem do kina o skromniejszym budżecie, stały się zrealizowane w 1996 r. Ukryte pragnienia – kameralny zapis procesu dojrzewania nastolatki. Chciałem by moja twórczość wkroczyła w nową fazę – mówił reżyser. W ostatnim dziesięcioleciu, oprócz 10 minut później… reżyser zrealizował tylko jeden film – Marzyciele (2003), będący peanem na cześć młodości i niczym nieskrępowanej wolności lat 60. Film ten zdaje się być wyrazem tęsknoty reżysera za własnym okresem młodzieńczego buntu i poszukiwania tożsamości. Obecnie w przygotowaniu jest kolejny obraz, którego premierę przewidziano na 2010 rok, Bel canto.
Julian Beck, szef awangardowej grupy teatralnej Living Theatre, z którą Bertolucci zrealizował w 1968 r. jeden z epizodów nowelowego filmu Miłość i wściekłość powiedział o nim: Bernardo wydał mi się człowiekiem prawdziwie opętanym przez kino, opętanym jemu tylko właściwym zmysłem poetyckim, opętanym niesamowitą, niewiarygodną witalnością wyobraźni. To wielki poeta. Jednocześnie on sam w jednym z wywiadów ujął rzecz znacznie lapidarniej: Kino to przyjemność, miłość porównywana z pozycjami Kamasutry.
Program przeglądu:
- 2 III godz. 17.30 i 18 III godz. 17.30 Strategia pająka ( La strategia del ragno) Włochy 1970 98’
- 2 III godz. 19.30 Ostatni cesarz (The Last Emperor / L’ultimo imperatore / Le dernier empereur) Wielka Brytania/Chiny/ Włochy/ Francja 1986 163’
- 3 III godz. 17.45 Konformista (Il Conformista / Le Conformiste / Der Grosse Irrtum) Francja/Włochy/RFN 1970 113’
- 3 III godz. 20.00 Marzyciele (I sognatori / Les innocents / The Dreamers) Włochy/Francja/Wielka Brytania 2003 115’
- 4 III godz. 20.00 Kostucha (La commare secca) Włochy 1962 92’
- 5 III godz. 17.15 Wiek XX (Novecento / 1900) Włochy/Francja/RFN 1975 cz.1 165’
- 5 III godz. 20.15 Wiek XX (Novecento / 1900) Włochy/Francja/RFN 1975 cz. 2 155’
- 6 III godz. 18.00 Partner (Partner) Włochy 1968 102’
- 6 III godz. 20.00 i 12 III 19.45 Pod osłoną nieba (The Sheltering Sky / Il tè nel deserto) Włochy/Wielka Brytania/Tunezja 1990 137’
- 7 III godz. 17.45 Ukryte pragnienia (Beauté volée / Io ballo da sola / Stealing Beauty) Włochy/Francja/Wielka Brytania 1996 118’
- 7 III godz. 17.45 Przed rewolucją (Prima della rivoluzione) Włochy 1964 112’
