5 listopada 2010 roku o godzinie 19.00 w Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu odbędzie się otwarcie wystawy Melancholia sprzeciwu. Prace z kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Antwerpii. Tego samego dnia o godzinie 20.00 dyrektor Muzeum Sztuki Współczesnej w Antwerpii Bart De Baere oprowadzi zwiedzających po wystawie.
Toruńska prezentacja przygotowana przez kuratorów CSW w ramach cyklu zainicjowanego przez Joannę Zielińską, pierwszą kuratorkę programową Centrum, bazuje na części kolekcji gromadzącej sztukę z państw bloku postsowieckiego, której Muzeum poświęciło odrębny projekt. Podczas otwarcia o losach niezwykłej kolekcji opowie Bart de Baere.
Artyści: Wiaczesław Achunow, Wiktor Alimpijew, Siergiej Bratkow, Kolektywne Działania, Rustam Halfin, Ilja i Emilia Kabakow, Siergiej Masłow, Andriej Monastyrski, Anatolij Osmołowski, Hamlet Owsepian, Koka Ramiszwili, Jelena i Wiktor Worobjow, Marian Żunin
Wystawę Melancholia sprzeciwu. Prace z kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Antwerpii można postrzegać jako próbę oddania głosu różnorodnym osobistym mitologiom. Prezentuje ona kilkanaście prac artystów z byłych Republik Radzieckich, między innymi z Ukrainy, Gruzji, Kirgistanu, Uzbekistanu i Kazachstanu. Jedną z inspiracji kuratorów wystawy był związek między muzyką a porządkiem społecznym, który w sztuce znalazł szereg niezwykle ciekawych rozwinięć.
Tytuł wystawy zapożyczony został z powieści László Krasznahorkaia, opisującej niewielkie, węgierskie miasteczko, do którego przyjeżdża wędrowny cyrk. Kluczowa dla fabuły jest postać György Esztera — emerytowanego nauczyciela szkoły muzycznej, który wycofał się z życia społecznego i nie wychodzi z domu. Pogrążony w melancholii Eszter szuka dróg, aby poprzez zmianę reguł harmonii naprawić zwichnięty czas.
Doskonałym przykładem taktyki, uprawianej przez co najmniej kilku z prezentowanych twórców, są prace Wiaczesława Achunowa, który nadużywa estetyki sowieckiej propagandy, kwestionując jej moc i dekonstruując język politycznej retoryki. Specyficznym rodzajem mowy, jakim jest komunał zajmuje się natomiast Siergiej Bratkow; poprzez krótkie wywiady na temat moskiewskiego parku, w którym toczy się kulturalne życie lokalnej społeczności, artysta pokazuje portret ludzi żyjących do niedawna w trybach kolektywów i kolegiów.
Afirmatywne rozumienie kolektywu proponują natomiast członkowie założonej w 1979 roku rosyjskiej grupy neoawangardowej Kolektywne Działania (Kollektivnye deystviya), którzy do dnia dzisiejszego wykonują grupowe performanse pod wspólnym tytułem: wycieczki za miasto. Na drugim biegunie, gloryfikującym wręcz praktykę indywidualną, znajduje się Hamlet Owsepian, który mimo epizodycznego romansu z estetyką awangardy moskiewskiej, z bagażem doświadczeń wrócił do rodzinnego miasteczka w Armenii, które stanowi jego niewyczerpane źródło inspiracji, i gdzie obecnie mieszka i pracuje. Jego filmy są, według krytyków, swoistą apologią antyheroizmu i antydoniosłości.
Kiedy wyśpiewujesz swoje myśli improwizując, to nie jest to samo co wypowiadanie ich. Myśl formułowana jest w inny sposób. Jej rytmika bazuje na zewnętrznej logice. Tak więc coś, czego nigdy nie wypowiedziałbyś w zwykłym zdaniu, może spontanicznie się wymknąć.
Dmitri Gutov
Wiaczesław Achunow (ur. 1948, Kirgistan). W jego dorobku znajduje się zarówno malarstwo abstrakcyjne, instalacja, performance, prace wideo, jak i utwory pisarskie: eseje oraz nowele. Mimo, że starał się tworzyć wbrew mainstreamowi, przebieg jego kariery można brać za przykład istotnych etapów w najnowszej historii sztuki Azji Centralnej. Mieszka i pracuje w Taszkencie w Uzbekistanie.
Prace Wiktora Aliempijewa (ur. 1973) i Mariana Żunina (ur. 1968), często przy pomocy autorskiego języka wizualnego i rytmizacji działań, ukazują jednostki jako części ciała społecznego. Artystów interesują procesy uprzedmiotowienia, które dotykają członków grup, oraz momenty desynchronizacji, kiedy nagle jednostka uniezależnia się od wpływów tłumu. Artyści obok wspólnych projektów realizują się również solo. Mieszkają i pracują w Moskwie.
Siergiej Bratkow (ur. 1960, Ukraina). Po skończonych studiach na Politechnice, Bratkow podjął pracę jako inżynier, wkrótce jednak z niej zrezygnował by wstąpić do spółdzielni artystycznej. Malował i tworzył grafiki, fotografii używał jedynie jako tworzywa. Jego podejście diametralnie zmieniła współpraca nawiązana w 1994 roku z Borisem Mikhailovem. Dziś Bratkow jest jednym z najlepiej rozpoznawanych na Zachodzie artystów krajów byłego ZSRR. Obrazuje kryzys tożsamości współczesnych Rosjan, czerpiąc z panujących stereotypów, ale jednocześnie ich nie utrwalając. Mieszka i pracuje w Moskwie.
Hamlet Owsepian (ur. 1950, Armenia). Jest uznawany za prekursora sztuki wideo w swoim kraju. Tworzy również performance, land art i malarstwo w duchu ekspresjonizmu abstrakcyjnego. W latach 1978 – 1980 Owsepian przebywał w Moskwie co umożliwiło mu bliskie poznanie estetyki ówczesnej awangardy. Z bagażem doświadczeń wrócił do rodzinnego miasteczka, tam obecnie mieszka i pracuje.
Ilja Kabakow (ur. 1933, Ukraina). Przedstawiciel moskiewskiego konceptualizmu lat 70-tych i 80-tych. Jeszcze w ZSSR Kabakow opracowywał sobie właściwe kolekcje znalezionych obiektów, które dopiero po emigracji w 1987 roku się zradykalizowały, przekształcając się w instalacje totalne. Partnerka życiowa Ilji – Emilia Kabakow, z domu Kanewski (urodzona w 1945 roku również w Dniepropetrowsku) jest współautorką szeregu prac począwszy od 1989 roku. Obecnie mieszkają i pracują w Nowym Jorku.
Rustam Halfin (ur. 1948, Taszkent). Rozpoczął swą karierę w 1972 roku, kiedy to ukończył moskiewski Instytut Architektury. Od lat 80-tych mieszkał w Petersburgu, gdzie uprawiał nawiązujące do supermatyzmu malarstwo. Jego wczesna twórczość, wynika z jego spotkania z Władimirem Sterligowem, bliskim współpracownikiem Kazimierza Malewicza. Po przenosinach do Kazachstanu Halfin i jego żona Lidia Blinowa zostali pionierami instalacji i performance na tych terenach. W Ałmatach wspólnie z żoną oraz Ablaiem Karpykowem i Borysem Jakubem powołał do życia komunę artystyczną. Zmarł w Ałmatach w 2008 roku.
Siergiej Masłow (ur. 1952, Samar). W latach 80-tych założył w Kazachstanie grupę artystyczną Nocny Tramwaj. Artysta znany był z tworzenia mitów i legend wokół własnej osoby. Utrzymywał, że jest przybyszem z kosmosu, wampirem oraz czarodziejem. Najbardziej znanym mitem jest jednak jego domniemany związek z Whitney Houston, który poświadczony miał być miłosną korespondencją. Zmarł niespodziewanie w 2003 roku.
Andrei Monastyrski (ur. 1949). Jest poetą, teoretykiem, artystą i od lat 60-tych jedną z głównych postaci moskiewskiego konceptualizmu oraz nieoficjalnej sceny artystycznej. W 1976 roku założył grupę Kolektywne Działania (Kollektivnye deystivaya) z którą do dnia dzisiejszego przeprowadzają grupowe performanse pod wspólnym tytułem Wycieczki poza miasto. Jego ostatnie prace ironicznie odnoszą się do rosyjskiej transformacji. W 2011 roku będzie reprezentował Rosję na Biennale w Wenecji. Mieszka i pracuje w Moskwie.
Anatoli Osmołowski (ur. 1969, Moskwa). Jest artystą, kuratorem i politycznym aktywistą. Należy on do drugiego pokolenia artystów konceptualnych w Rosji, a jego twórczość niejednokrotnie była politycznie zaangażowana. W ostatniej dekadzie zwrócił się ku tzw. sztuce nie spektakularnej, a jego ostatnie realizacje to abstrakcyjne rzeźby. W 2007 roku został laureatem nagrody Kandyńskiego. Mieszka i pracuje w Moskwie.
Koka Ramiszwili (ur. 1956, Gruzja). Posługuje się głównie filmem i fotografią. Interesują go kody, którymi posługują się zarówno polityka jak i sztuka, i ich pochodzenie. Duża część jego prac odnosi się bezpośrednio do wydarzeń politycznych w niedawnej historii Gruzji. Mieszka i pracuje w Genewie.
Kuratorzy: Daniel Muzyczuk i Agnieszka Pindera
grafika: Yomar Augusto
5 listopada 2010 r., godz. 19.00
Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu,
Wały gen. Sikorskiego 13
87-100 Toruń
