Niestworzone historie w CSW Łaźnia

28 stycznia 2011 roku o godzinie 18.00 w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku, odbędzie się otwarcie projektu Niestworzone historie. Wpisuje się on w konceptualną tradycję nie-wystawy, w której fakty artystyczne ulegają daleko idącej dematerializacji. Prezentacja w ramach cyklu Inkubator. Projekt będzie można oglądać do 31 marca 2011 r.

Artyści: Agnieszka Chojnacka, Wanda Gołkowska, Aleksandra Jach, Arkadiusz Jakubik, Agnieszka Kurant, Jerzy Rosołowicz, Kuba Szczęsny, Grzegorz Sztwiertnia, Zalibarek, Józef Żuk Piwkowski.

Projekt Niestworzone historie. Stanowi dźwiękowe archiwum projektów artystycznych, o których opowiadają sami twórcy (a w przypadku artystów nieżyjących – ich przyjaciele i współpracownicy). Projektów śmiałych, wizjonerskich, utopijnych, w radykalny sposób zacierających granicę między życiem a sferą artystyczną, a poprzez swój rozmach bądź konceptualny charakter – z założenia nie do zrealizowania. Urbanistyczne wizje Jarosława Kozakiewicza, pomysł stworzenia doskonałych falansterów dla artystów Grzegorza Sztwiertni – to tylko kilka przykładów uzmysławiających, że refleksja o charakterze utopijnym przez artystów wciąż podejmowana, nawet jeśli przewrotny bądź polemiczny charakter tych projektów przesuwa ich wydźwięk w stronę myślenia dystopijnego.

Wysyp dzieł sztuki mentalnej związany jest z pojawieniem się Polsce refleksji konceptualnej, a za jej najznamienitszy wyraz uznawana jest przełomowa wystawa Jerzego Ludwińskiego w galerii pod Moną Lisą pod koniec 1970 roku. To na Sztuce Pojęciowej zostały zaprezentowane tak sztandarowe realizacje sztuki niemożliwej, jak Kreatorium kolumny stalagnatowej Milenium Jerzego Rosołowicza czy Kinestezjon Wandy Gołkowskiej. A raczej: przedstawione zostały ich projekty – wykresy, rysunki i opisy dzieł, które nigdy nie miały zostać zrealizowane. To owe dokumenty właśnie stały się naszym jedynym kodem dostępu do właściwego dzieła, znajdującego się całkowicie w sferze mentalnej – kodem dostępu przywołującym na myśl baudrilladrowskie simulacrum, kopię pozbawioną oryginału.

W Niestworzonych historiach ów kod dostępu zostaje przesunięty w stronę jego faktycznej dematerializacji. Zapis werbalny stanowi podważenie tradycyjnego – i nadal najczęściej występującego – paradygmatu, zgodnie z którym w przestrzeni wystawienniczej prezentowane są materialne obiekty. Nawet jeśli stanowią one jedynie (lub aż) dokumentację pracy lub wydarzenia artystycznego, sam fakt umieszczenia ich w kontekście sztuki automatycznie przesuwa ich zawartość semantyczną w stronę faktów artystycznych. Zapis dźwiękowy natomiast stanowi formę bardziej transparentną, a zarazem odporną na pokusy formalizmu.

Użycie komunikatów werbalnych do opisu działań konceptualnych zastosowała – z wyśmienitym skutkiem – Sylvia Kolbovski w Nieadekwatnej historii sztuki konceptualnej. Jednak zabieg wykorzystania mówionego archiwum w stosunku do dzieł sztuki pojęciowej zdaje się wciąż obszarem słabo eksploatowanym. Tymczasem niematerialność zapisu dźwiękowego w naturalny sposób koresponduje z niematerialnością opisywanych projektów, znosząc zarazem barierę buforową między twórcą a odbiorcą, którą zazwyczaj tworzy materialny obiekt.

Podważając najbardziej powszechny model sytuacji artystycznej artysta-dzieło-odbiorca i kierując go w stronę modelu bezpośredniego kontaktu artysta-odbiorca, przesuwa swoją strukturę w stronę działań performatywnych. Poprzez owo przesunięcie akcentów w stronę obecności artysty (a konkretnie jego głosu) za którą skrywa się opisywane, nieistniejące dzieło, stworzona zostaje przestrzeń przywołująca charakter oral history, a zarazem kwestionująca jej założenia. Wykreowane realizacje stanowią bowiem fikcję, istniejącą jedynie w sferze mentalnej. Stworzone w ten sposób wirtualne archiwum niezrealizowanych projektów ewokuje pytania dotyczące funkcjonowania iluzji w sztuce, relacji między ideą a jej materializacją oraz miejsca i celu utopijnych wizji we współczesnej rzeczywistości.

Gabriela Jarzębowska

Niestworzone historie opowiadają: