Od 14 do 23 stycznia 2012 roku w Kinie Iluzjon w Warszawie odbędzie się filmowy przegląd Pożegnanie Kena Russella.
27 listopada 2011 roku świat filmowy obiegła kolejna smutna wiadomość – w wieku 84 lat zmarł jeden z najwybitniejszych reżyserów brytyjskich – Ken Russell.
Twórczość Kena Russella, jednej z najbardziej ekstrawaganckich postaci współczesnego kina, zawsze charakteryzowała się niezwykłą formą wizualną, przy jednoczesnym bulwersującym, wywołującym ostre polemiki traktowaniu poruszanych w jego filmach problemów.
Poszukiwał granic, za którymi ludzka świadomość łączy się z podświadomością, obszarów gdzie tkwią zakodowane wzorce ludzkich zachowań i geneza twórczości artystycznej.Nie cofał się przed drastycznością w ukazywaniu przemocy i seksualności swoich bohaterów.
Zdobył uznanie dzięki biografiom znanych kompozytorów i innych postaci świata sztuki – filmom, które odznaczały się oryginalną, dopracowaną stroną wizualną. W kinie Iluzjon zostanie wyświetlonych 5 spośród ponad 70 filmów, które na przestrzeni niemal półwiecza zrealizował reżyser, a wśród nich nominowaną do Złotej Palmy biografię Gustava Mahlera, którego 100. rocznica śmierci przypada akurat w 2011 roku, rock-operę Tommy z udziałem takich gwiazd muzyki jak zespół The Who, Tina Turner czy Eric Clapton a także dramat psychologiczny Odmienne stany świadomości.
Plan projekcji:
14. I; g. 20.00 Tommy (Tommy) * Wielka Brytania 1975 111’
15. I; g. 18.00 Zbrodnie namiętności (Crime of Passion) USA 1984 107’
17. I; g. 18.00 Odmienne stany świadomości (Altered States) USA 1980 102’
17. I; g. 20.00 Mahler (Mahler) * Wielka Brytania 1974 113’
18. I; g. 18.00 Zbrodnie namiętności (Crime of Passion) USA 1984 107’
18. I; g. 20.00 Odmienne stany świadomości (Altered States) USA 1980 102’
19. I; g. 20.00 Boy Friend (The Boy Friend) Wielka Brytania 1971 108’
23. I; g. 20.00 Boy Friend (The Boy Friend) Wielka Brytania 1971 108’
* – seans z lektorem
Ken Russell urodził się 3 lipca 1927 roku w Southampton. Reżyser największą popularność osiągnął w latach 70. ubiegłego wieku. Należał do pokolenia, które do filmu trafiło z telewizji, zastępując młodych gniewnych – reżyserów z końca lat 50. W telewizji BBC Ken Russell zdobył uznanie dzięki odznaczającym się oryginalną, dopracowaną stroną wizualną biografiom znanych kompozytorów i innych postaci świata sztuki.
Jego dwie pierwsze próby reżyserii kinowej – French Dressing (1964) i Billion Dollar Brain (1967) okazały się katastrofą. Sławę przyniosła twórcy dopiero zrealizowana w 1969 roku adaptacja powieści H.G. Lawrence’a Women in Love, odważnie poruszająca temat homoseksualizmu. Film otrzymał 24 nagrody, w tym 11 nominacji do BAFTA, Złoty Glob dla najlepszego zagranicznego filmu anglojęzycznego oraz Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej – Glendy Jackson a także trzy inne nominacje, w tym dla reżysera.
W 1970 r. powstała bulwersująca biografia Czajkowskiego The Music Lovers, w 1971 r. Diabły – historyczna fantazja utrzymana w stylu teatru okrucieństwa opowiadająca o XIV-wiecznym opętaniu w Loudun. Film był zakazany w niektórych krajach, ale zyskał uznanie krytyki, otrzymując National Board of Review Award i Srebrną Taśmę przyznaną przez włoskich krytyków filmowych za reżyserię.
W tym samym, 1971 roku, ku zaskoczeniu widzów, powstał pogodny musical Boy Friend. W 1975 r. odbyła się premiera słynnej rock-opery Tommy z udziałem zespołu The Who. Kontynuując tworzenie filmowych biografii w niepowtarzalnym, własnym stylu, Ken Russell zrealizował również filmy o Mahlerze (Mahler, 1974, nominacja do Złotej Palmy w Cannes), rock-operową biografię XIX-wiecznego kompozytora Franciszka Liszta Lisztomania (1975), portret filmowego amanta okresu niemego Rudolfia Valentino (Valentino, 1977) – były one krytykowane za niezgodność faktograficzną, stanowiąc osobiste wizje reżysera na temat bohaterów.
Motyw szaleństwa i podświadomości, ciemnych stron natury ludzkiej, także interesujących twórcę powracał w takich filmach, jak Odmienne stany świadomości z 1980 roku, Zbrodnie namiętności (1984), Gotyk (1986), Być dziwką (1991). W latach 90. Ken Russell realizował głównie filmy telewizyjne, jego gwiazda stopniowo przygasła. W 2002 roku, po wielu latach przerwy, nakręcił komedię grozy The Fall of the Louse of Usher.
W sumie reżyser zrealizował 71 filmów fabularnych, dokumentalnych i krótkometrażowych, był także scenarzystą i producentem wielu z nich. Jako aktor pojawił się w 24 filmach.
O filmach:
Boy Friend (The Boy Friend) 108 min.
reż. i scen.: Ken Russell; zdj.: David Watkin; wyk.: Twiggy, Christopher Gable, Barbara Windsor, Moyra Fraser, Bryan Pringle, Glenda Jackson i inni / Wielka Brytania 1971
Rita, gwiazda prowincjonalnej trupy teatralnej, tuż przed rozpoczęciem spektaklu — komedii muzycznej Boy Friend doznaje kontuzji. Skręcona kostka uniemożliwia jej występ i wściekła aktorka musi pogodzić się z faktem, iż na scenie zastąpi ją młodziutka, krótkowzroczna inspicjentka Polly. Na domiar złego okazuje się, iż na widowni znajduje się słynny reżyser hollywoodzki.
Rozpoczyna się przedstawienie, w trakcie którego wszyscy wykonawcy robią co mogą, by zwrócić na siebie uwagę reżysera, walcząc jednocześnie z brakami tekstu i rozpadającymi się dekoracjami… Russell zaskoczył wszystkich, realizując pogodny i zabawny musical, adaptację wystawianej na Broadwayu sztuki Sandy Wilsona. Kontrowersyjny twórca potraktował ją jako materiał dla efektownego pastiszu hollywoodzkich filmów muzycznych lat 30. Atrakcją filmu był udział jednej z najpopularniejszych wówczas modelek — Twiggy.
Tommy (Tommy) * 111 min.
reż. i scen.: Ken Russell; zdj.: Dick Bush, Ronnie Taylor; muz.: Pete Townshend i „The Who”; wyk.: Ann-Margret, Oliver Reed, Roger Daltrey, Elton John, Eric Clapton, Keith Moon, Jack Nicholson, Robert Powell, Paul Nicholas, Tina Tur¬ner, Pete Townshend i inni / Wielka Brytania 1975
Film wibruje od muzyki i zmieniających się barw, a kamera nie boi się przerysowań i deformacji. Perypetie Tommy’ego i jego rodziców są tylko punktem wyjścia do pięknych wizualnie sekwencji z udziałem wielkich gwiazd muzyki pop: obok zespołu The Who występują m.in. Tina Turner, Eric Clapton, Elton John.
Korzystając z poetyki i tradycji takich musicali, jak Hair, Godspel, Jesus Christ Superstar, filmu animowanego, poetyki reklam i całokształtu kultury pop Russell stworzył obraz muzycznego idola, stanowiący rodzaj filmowego eseju o funkcjonowaniu pseudo-kultury i pseudo-religii.
Mahler (Mahler) * 113 min.
reż. i scen.: Ken Russell; zdj.: Dick Bush; muz.: fragmenty utworów Gustava Mahlera oraz pie¬śni Richarda Wagnera; wyk.: Robert Powell, Georgina Hale, Richard Morant, Lee Montague, Rosalie Crutchley, Miriam Karlin i inni / Wielka Brytania 1974
Ramą konstrukcyjną filmu są wspomnienia Gustawa Mahlera, który podczas podróży do Wiednia zapada na poważną chorobę. Jego umysł podsuwa mu obrazy z przeszłości, ale także miesza je z przyszłością. Obsesje i fantasmagorie zaczynają się składać w wykrzywiony, czasami związany z rzeczywistością a czasami zupełnie fanta¬styczny obraz życia wielkiego kompozytora.
Russell pokusił się w swym filmie o wyrażenie językiem filmu istoty muzyki, jej zaskakujących kontrastów, a wręcz sprzeczności. Stąd wizja reżyserska łączy patos z ironią, kicz z prawdziwie wielką sztuką, prawdę z fantazją. Z pozornego chaosu rodzi się obraz artysty, człowieka opętanego dwiema wielkimi pasjami: muzyką i miłością. Film ma także szersze odniesienia, stanowiąc czytelne odwołanie do słynnej Śmierci w Wenecji z jej dekadencką koncepcją artysty.
Odmienne stany świadomości (Altered States) 102 min.
reż.: Ken Russell; scen.: Sidney Aaron; zdj.: Jordan Cronenweth; efekty specjalne: Bran Ferren; wyk.: William Hurt, Blair Brown, Bob Balaban, Charles Haid, Thaao Penghlis, Drew Barrymore i inni / USA 1980
Psycholog Eddie Jessup jest przekonany o obecności śladów pierwotnej świadomości praczłowieka zakodowanych w mózgu człowieka współczesnego. Badaniom nad tym problemem poświęca się całkowicie.
Podczas pobytu w Meksyku poddaje się indiańskiemu obrzędowi polegającemu na wywołaniu silnych halucynacji za pomocą wywaru z odurzających roślin i grzybów, ponieważ czarownik plemienia twierdzi, iż w narkotycznym transie dusza powraca do stanu pierwotnego. Eksperymenty Eddiego prowadzą do zaskakujących efektów, gdy naukowiec wchodzi w czasoprzestrzeń własnej halucynacji.
Jak pisała krytyka: Mimo stron słabszych […] trzeba podziwiać wirtuozerię Russella we wszystkich sekwencjach halucynacyjnych. Surrealistyczne obrazy, ich zaskakujące i urzekające nakładanie się na siebie, perfekcyjne efekty specjalne służą stworzeniu barokowej, fascynującej atmosfery.
Zbrodnie namiętności (Crimes of Passion) 107 min.
reż.: Ken Russell; scen.: Barry Sandler; zdj.: Dick Bush; wyk.: Kathleen Turner, Anthony Perkins, John Laughlin, Annie Potts, Bruce Davison, John G. Scaulon, Stephen Lee i inni / USA 1984
Dwadzieścia lat po wybuchu rewolucji seksualnej Ken Russell zdecydował się pokazać dramatyczny konflikt rodzący się z rozdarcia pomiędzy erotyką wyzwoloną a narastającą potrzebą intymności, co sprowadza się na ekranie do brutalnej walki pierwiastka duchowego z cielesnym. Akcja filmu rozgrywa się gdzieś w Ameryce w domu publicznym przypadkowo krzyżują się losy trzech osób, których wyobraźnia została opanowana przez seks nie znajdujący społecznie akceptowanego zaspokojenia.
Piękna, lecz wyalienowana projektantka mody prowadzi podwójne życie — w nocy przemienia się w wyrafinowaną prostytutkę. W pułapkę jej erotyzmu wpada prywatny detektyw prowadzący dotąd stateczne, choć nudne życie rodzinne. Związek ten dostarcza im satysfakcji, ale też nie w mniejszym stopniu budzi niepokój, gdyż powoli staje się coraz silniejszy. W tym właśnie momencie pojawia się podglądacz — psychopatyczny kaznodzieja uliczny, obsesyjnie śledzący życie kobiety. Jego gra narzuca bohaterce reguły zagrażające jej życiu…
14 – 23 stycznia 2012 r.
Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej
Biblioteka Narodowa, al. Niepodległości 213, wejście A
Warszawa