Chcemy być wolni! Powstanie Ludowe w NRD 17 czerwca 1953 to tytuł wystawy, którą można zobaczyć od 5 czerwca do 15 września w Warszawie.
Nowa ekspozycja w Domu Spotkań z Historią o mało znanych w Polsce kartach z historii NRD: krwawo stłumione strajki i demonstracje były pierwszym wstrząsem w byłym bloku komunistycznym. Wystawa przygotowana w 60. rocznicę buntu obywateli NRD przeciwko władzy komunistycznej szczegółowo opisuje tło i przebieg wydarzeń z 17 czerwca 1953. Ukazuje pierwszy wstrząs polityczny w Niemieckiej Republice Demokratycznej, jego genezę, wydarzenia w Berlinie i w poszczególnych miastach NRD (min. Halle an der Saale, Görlitz, Bitterfeld), przybliża reakcję komunistycznych władz i próby jego zdyskredytowania poprzez działania propagandowe. Wystawa porusza również zagadnienie pamięci o powstaniu w RFN, NRD i w Polsce.
Powszechny stereotyp mieści istniejącą w latach 1949–1990 Niemiecką Republikę Demokratyczną w najbardziej zideologizowanym i najwierniejszym ZSRR zakątku obozu socjalistycznego. I chociaż ma w sobie sporo prawdy, to nie może on jednak przesłaniać faktu, że to mieszkańcy wschodniego Berlina, Halle czy Görlitz pierwsi – trzy lata przed Polakami i Węgrami – zbuntowali się przeciwko komunistycznej, totalitarnej władzy. Mamy nadzieję, że wystawa przygotowana przez niemiecką Fundację Federalną ds. Rozliczenia z Dyktaturą SED, uzupełniona o polskie spojrzenie na powstanie z 1953 roku, zarówno o nim przypomni, jak i pomoże zapamiętać.
Dr Jens Boysen i prof. Jerzy Kochanowski, współautorzy wystawy
Do przyczyn wybuchu powstania zalicza się narastający kryzys polityczny i ekonomiczny, kolektywizację rolnictwa, wzrost cen żywności, przeciążenia związane z polityką zbrojeniową i w końcu nakaz zwiększenia wydajności pracy przyjęty przez rząd w maju 1953.
Na początku czerwca 1953 przywódców NRD wezwano do Moskwy. Walterowi Ulbrichtowi (sekretarz generalny Komitetu Centralnego SED) i Otto Grotewohltowi (premier rządu NRD) zarzucono nadużycie władzy, błędy i złe planowanie. Nakazano rozładowanie sytuacji w kraju i przyjęcie nowego kursu politycznego. Partia przyznaje się do zaniedbań, ogłasza koniec przymusowej kolektywizacji, padają zapowiedzi zwolnienia niesłusznie uwięzionych. Klasa robotnicza czuje się oszukana, nie anulowano bowiem uchwały o podniesieniu norm produkcyjnych. Robotnicy pracujący przy budowie szpitala w berlińskiej dzielnicy Friedrichshan piszą do premiera rządu NRD list, w którym stawiają warunek: albo cofnie zwiększenie norm pracy, albo robotnicy budowlani przystąpią do strajku. Na wieść o nieodwołalności postanowienia, zapada decyzja o strajku. Robotnicy niosą stosowną rezolucję do siedziby związku zawodowego na Wallstrasse. Do pochodu dołączają kolejni, demonstracja staje się coraz liczniejsza. Kiedy protestującym nie udaje się wejść do budynku związkowego, pochód rusza pod Urząd Rady Ministrów. 16 czerwca 1953 pada spontanicznie hasło do strajku generalnego. Rozpoczyna się dramat powstania narodowego.
Według szacunków historyków w wyniku zajść w dniu protestów i potem w więzieniach życie straciło ponad sto osób, a 1600 zostało aresztowanych w kolejnych dniach i skazanych na długoletnie kary więzienia. Władze komunistyczne mówiły o 25 zabitych; na Zachodzie twierdzono, że zginęło nawet ponad 500 osób.
W dawnej NRD powstanie uznano za kontrewolucyjny pucz. W Republice Federalnej Niemiec 17 czerwca obchodzono Dzień Jedności Niemiec – aż do zjednoczenia obu państw niemieckich 3 października 1990 roku.
Chcemy być wolni! Powstanie Ludowe w NRD 17 czerwca 1953
od 5 czerwca do 15 września 2013 roku
Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20, Warszawa
