24 czerwca o godz. 12.00 w Zamku Królewskim w Warszawie odbył się finał 17. edycji konkursu Historia Bliska. Organizatorem konkursu był Ośrodek KARTA.
Komunikat Jury XVII edycji konkursu Historia Bliska:
Konkurs Polacy−Sąsiedzi po II wojnie: przeciw sobie, obok siebie, razem…, ogłoszony w roku szkolnym 2012/13 przez Ośrodek KARTA i Współorganizatorów: Europejską Sieć Pamięć i Solidarność, Fundację Körbera (Niemcy) i Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, kierował uwagę młodzieży nie tylko poprzez temat, ale i rozszerzenie ram regulaminowych – ku kontaktom ponad granicami. Jednak podjęcie realnej współpracy grup międzynarodowych okazało się wyzwaniem zbyt trudnym, być może ze względów organizacyjnych i krótki czas, jaki przeznaczony był na realizację zadań. Doświadczenie obecnej edycji konkursu traktowane jest więc jako pilotażowe rozpoznanie potrzeb społecznych i badawczych, a także nośności tematu.
Spośród nadesłanych dokładnie 100 prac (w tym 48 zespołowych) dwie prace stworzyły zespoły polsko-niemieckie, po jednej zespoły: polsko-litewski, polsko-ukraiński, białorusko-ukraiński, dwie prace nadesłali uczniowie z Ukrainy, jedną – młodzież z polskiej szkoły na Białorusi. W konkursie uczestniczyło w sumie 228 uczniów, w tym: 163 dziewczęta (71%) i 65 chłopców; prace nadeszły z 81 szkół z 76 miejscowości całej Polski (i kilku spoza kraju). Młodym autorom towarzyszyło 95 opiekunów – przeważnie nauczyciele historii i języka polskiego, ale także lokalni pasjonaci historii czy działacze stowarzyszeń i członkowie rodzin.
Najczęściej (aż w 41 pracach) podejmowano problem relacji polsko-niemieckich – szczególnie na Śląsku (zarówno Górnym, jak i Dolnym), ale także polsko-ukraińskich i polsko-łemkowskich (16 prac). Mniej liczne, ale nie mniej wyraziste problemowo były prace pokazujące relacje polsko-czeskie, polsko-litewskie, polsko-słowackie, polsko-żydowskie czy nawet polsko-czeczeńskie bądź polsko-ormiańskie. Te ostatnie są następstwem obecności w Polsce nowych sąsiadów innych narodowości – imigrantów czy wojennych uchodźców, którzy znaleźli tu swoją nową ojczyznę. Niekiedy w pracach opisywano relacje z wieloma nacjami, a także sąsiadami wewnętrznymi – nie zawsze w oczywisty sposób uświadamianymi – jak relacje sąsiedzkie rywalizujących ze sobą dzielnic rozbudowujących się miast, zagarniających w swoje granice pokłócone wioski.
Punktem odniesienia dla pokazania zmieniających się relacji „przez granice” najczęściej były wydarzenia polityczne, w tym te wielkie: wspomnienia dramatycznych zdarzeń z okresu II wojny (obozy koncentracyjne, praca przymusowa, krwawiąca granica polsko-ukraińska) czy powojennych wysiedleń; list biskupów polskich do biskupów niemieckich i akcje pojednania polsko-niemieckiego, rok 1968 i inwazja na Czechosłowację, stan wojenny i sąsiedzka solidarność z Polakami, potem upadek systemu komunistycznego.
Także kontakty ze sfery kulturalnej, gospodarczej czy życia codziennego były znakomitym polem badawczym dla młodych autorów, którzy mogli poznać historię niekoniecznie ustawioną na koturnach. Na przykład – barwne i z perspektywy czasu nawet zabawne opowieści o podróżach handlowych do krajów komunistycznych (ZSRR, Węgier, Jugosławii, Czechosłowacji, NRD) – w tym o przemycie pożądanych towarów; trudna w początkach organizacyjnych wymiana młodzieży, relacje z cudzoziemskimi pracownikami czy pracodawcami sezonowymi, aż po kontakty kibiców podczas Euro 2012.
W pracach pokazano wielką rozpiętość stanów emocji w takich sąsiedzkich kontaktach: od nienawiści, niechęci, braku zrozumienia, przez rodzące się zaciekawienie, zaufanie, sympatię, chęć pojednania, przyjaźń, czasem nawet miłość albo po prostu… tolerancję i zgodę na bezkonfliktowe, równoprawne współżycie.
Obraz relacji, jaki się wyłania z prac, daleki jest jednak od idealnego: ciągle w kontaktach sąsiedzkich wiele jest stereotypów, niechęci, czasem resentymentów, zadawnionych urazów czy nieuzasadnionych obaw; a takie nastawienia zagrażają przyszłości. Ciągle jest wiele do zrobienia na drodze do wzajemnego poznania i akceptacji naszych odmienności.
Prace nagrodzone i wyróżnione przez Jury charakteryzują się zaskakującą dojrzałością sądów młodych ludzi i umiejętnością krytycznego spojrzenia – z dystansem wobec historii, która często dzieliła sąsiadów bardziej, niż zmieniające się granice państw.
Wszystkie nadesłane na konkurs prace zostały wnikliwie przeanalizowane i ocenione przez dwuetapowe Jury. O ostatecznym przyznaniu nagród zdecydowało Jury Finałowe w składzie: prof. prof. Barbara Engelking, Jerzy Kochanowski, Hanna Palska, Andrzej Zbikowski i red. Zbigniew Gluza.
Przyznano 16 nagród I, II i II stopnia (11 zespołowych i 5 indywidualnych), 8 wyróżnień I stopnia (4 zespołowe i 4 indywidualne) oraz 3 nagrody i 1 wyróżnienie I stopnia specjalne – przyznane dla zespołów biorących udział w ścieżce międzynarodowej konkursu. Przyznano także 13 wyróżnień II stopnia (7 zespołowych i 6 indywidualnych) – w postaci książek wysyłanych pocztą.
Łącznie nominowano 41 prac 109 autorów. Przyznano również 3 nagrody pieniężne dla opiekunów prac, a także wyróżnienia honorowe (dyplomy i książki) dla opiekunów wszystkich prac nagrodzonych i wyróżnionych.
Jury przyznało następujące nagrody i wyróżnienia
Nagrody specjalne
I nagroda zespołowa (4000 zł)
- Ina Pieczulis, Sandra Ogórkis, Linas Wikialis, Daiwa Wojczulis, Tomasz Senda, Lukas Bernecki z Liceum Ogólnokształcącego (LO) z Litewskim Językiem Nauczania im. 11 Marca w Puńsku (opiekun Danguole Kosa), Natalia Ciupak, Anna Kalicka z VIII LO im. Króla Kazimierza Wielkiego w Białymstoku (opiekun Piotr Liedke) za podjęcie – we współpracy międzyszkolnej i międzynarodowej – problemu relacji polsko-litewskich i próbę zmierzenia się ze wzajemnymi stereotypami.
II nagrody zespołowe (2400 zł)
- Adrian Dransfeld z Berufskolleg Meschede, Rafał Korzeniec z LO w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Strzelcach Opolskich za pracę Westfalczyk pierwszym niemieckim sołtysem w Polsce po roku 1945, pokazującą szczęśliwy powrót do małej ojczyzny przodków (Beata Czech)
- Ann-Christin Spichale, Julia-Marie Spichale z Europagymnasium Bitterfeld, Fabian Komor z II LO im. M. Konopnickiej w Opolu, Dawid Komor z SRP w Węgrach, za pracę Gute Nachbarschaft ohne Grenzen – Dobre sąsiedztwo bez granic) – w której zbadali ślady niemieckie w polskiej gminie Węgry i polskie w niemieckim Bitterfeld-Wolfen (Johanna Lemke-Prediger i Łukasz Biły
I wyróżnienie (1500 zł) – Iwona Kasińska, Inna Nadziejko, Anna Ragińska ze Szkoły Państwowej nr 36 z polskim językiem nauczania w Grodnie (Białoruś) za reportaż historyczny o trudnym życiu na Białorusi na podstawie rozmów ze świadkami historii skonfrontowanych z propagandą Grodzieńskiej Prawdyz 1945 roku (Halina Kucharczyk)
I nagrody
- zespołowa (3300 zł) – Marcelina Howaniec, Paweł Pietraszek, Weronika Półtorak z Publicznego Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Krempachach za pracę Czy tylko granice dzielą? – historię polsko-słowackiego konfliktu na Spiszu o msze w językach narodowych w dwóch wsiach Krempachy i Nowa Biała (Zofia Łukasz, Ewa Pietrzak)
- indywidualna (2100 zł) – Marcin Więckowski z LO im. J. Piłsudskiego w Ustrzykach Dolnych za film dokumentalny Z siekierą na brata pokazujący relacje polsko-ukraińskie na obszarze Bieszczadów – w przeszłych zdarzeniach i współczesnej pamięci (Marek Andruch, Mariusz Więckowski – ojciec)
II nagrody
zespołowa (2400 zł)
- Dominika Gustek, Małgorzata Rybka, Sylwia Rybka z Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. I. Łukasiewicza w Zespole Szkół (ZS) Miejskich w Jaśle za pracę Z dziejów sąsiedztwa na południu powiatu jasielskiego – pokazanie relacji Łemków z Polakami i Ukraińcami w ważnych momentach historii powojennej i życiu codziennym (Wiesław Hap)
indywidualne (1700 zł)
- Andrzej Misz z Technikum w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Strzelcach Opolskich za pracę: Ks. Prałat Wolfgang Globisch – niemiecki Ślązak inicjatorem polsko-niemieckiego pojednania – biografię wybitnej postaci historii regionu (Beata Czech)
- Maria Wirchniańska z LO im. St. Wyspiańskiego w Bieczu, za pracę: Gładyszowskie polsko-łemkowskie noce i dni po II wojnie światowej – pokazanie trudnych relacji narodowościowych w małej ojczyźnie autorki, na podstawie losów rodzinnych i historii parafii greckokatolickiej (potem prawosławnej) w Gładyszowie (Małgorzata Błażewicz)
- Albert Żochowski z VIII LO im. Króla Kazimierza Wielkiego w Białymstoku za pracę Z towarem po demoludach – pokazanie stosunków, jakie panowały między mieszkańcami bloku wschodniego – w podróżach turystyczno-handlowych (Piotr Liedke)
III nagrody
zespołowe (2100 zł)
- Marta Wanicka, Katarzyna Strauchmann, Olga Wanicka z Głuchołazów za pracę Sąsiedzi – analizę stosunków polsko-czeskich od II wojny do czasów współczesnych w Głuchołazach i ich okolicach (bez opiekuna)
- Anna Bednarek, Klaudia Dąbek, Justyna Dąbkowska, Aleksandra Chomaziuk, Sandra Kubasik, Aleksandra Sondecka, Klaudia Trojanowska z Gimnazjum nr 6 im. Polskich Nauczycieli Tajnego Nauczania w latach 1939–45 za pracę Najtrudniejszy pierwszy krok… polsko-niemieckie pojednanie, w nowatorski sposób – przez wielość form, w tym artystycznych – pokazującą okoliczności powstania orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich (Zbigniew Dąbkowski)
- Liana Anioł, Agata Cieślik z Gimnazjum im. Ireny Sendler w Toszku za pracę Pyskowiczanie. Niemcy. Polacy. Ślązacy – wrażliwość na odnajdywane w teraźniejszości ślady życia dawnych, nieobecnych już mieszkańców wsi (Donata Podkowa)
- Wojciech Mańczak, Michał Markowski, Remigiusz Pełka z II LO im. Króla Jana III Sobieskiego w Grudziądzu za pracę Polski Kaukaz – pokazującą trudne relacje z wojennymi uchodźcami z Czeczenii i Gruzji, pytania o nieakceptację odmienności, bezduszność, ksenofobię we współczesnej Polsce (Aleksandra Życzyńska, Katarzyna Bartos)
- Maciej Gralak, Krzysztof Kubik, Gracjan Kaźmierczak, Damian Kowalewski z Technikum nr 4 w ZS Elektrycznych we Włocławku za czteroczęściowy film Polacy–Niemcy–Włocławianie. Relacje polsko-niemieckie we wspomnieniach mieszkańców miasta, zestawiający relacje świadków, obraz wizyt studyjnych, wykłady i debatę (Agnieszka Chmielewska, Dariusz Kostrzewski)
- Klaudia Cader, Angelika Supłat z I LO im. M. Kopernika w Żywcu za „reportaż pamięci” Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek. Stosunki polsko-żydowskie na Żywiecczyźnie po II wojnie światowej (Renata Sowa, Piotr Rypień)
- Celina Bartusik, Angelika Barzyk, Weronika Dranka, Joanna Sitek z LO im. St. Wyspiańskiego w Bieczu za opartą na licznych źródłach, wieloperspektywiczną pracę Stosunki polsko-słowackie po II wojnie światowej w relacjach przedstawicieli obu narodów (Małgorzata Błażewicz)
- Michalina Antoniewska, Agnieszka Bieniek, Angelika Kuźbit z ZS Ogólnokształcących w Kamiennej Górze za pracę z socjologicznym zacięciem Diagnoza stosunków polsko-czeskich na przykładzie wzajemnych relacji mieszkańców Lubawki–Žacléřa i innych okolicznych miejscowości (Aleksandra Piątkowska)
- Krzysztof Wilhelm Lechowski, Adam Leonowicz, Kamil Adrian Piech, Dawid Rożko z VIII LO im. Króla Kazimierza Wielkiego w Białymstoku za pracę Hiba coś o nich wiemy? Polskie wyobrażenia związane z mniejszością białoruską i Białorusią w XX wieku – o stereotypach narodowych w konfrontacji z rzeczywistością w momentach przełomowych dla historii (Piotr Liedke)
indywidualna (1200 zł)
- Aleksandra Krupiarz z II LO w ZS Ogólnokształcących nr 3 w Gliwicach za pracę Gdy broń poszła na bok, a otworzyły się usta… o relacjach Polaków, Niemców, Ukraińców, Rosjan na współczesnych Ziemiach Zachodnich w momencie powojennych przesiedleń (Maria Grażyna Szepe)
Nagrody dla nauczycieli:
- Nagroda I (1600 zł) – Piotr Liedke z VIII LO im. Króla Kazimierza Wielkiego w Białymstoku za opiekę nad trzema pracami siedmiorga laureatów, w tym nad pracą, która otrzymała I nagrodę specjalną dla zespołów międzynarodowych
- Nagroda II (1300)
- Małgorzata Błażewicz z LO im. St. Wyspiańskiego w Bieczu za opiekę nad dwiema pracami pięciu laureatek
- Beata Czech z Centrum Kształcenia Ustawicznego w Strzelcach Opolskich za opiekę nad dwiema pracami trojga laureatów, w tym nad pracą, która otrzymała II nagrodę specjalną dla zespołów międzynarodowych
Warszawa, 24 czerwca 2013
Komunikat podpisało Jury Finałowe: Barbara Engelking, Zbigniew Gluza, Jerzy Kochanowski, Hanna Palska, Andrzej Żbikowski
Finał 17. edycji konkursu Historia Bliska
24 czerwca 2013 roku, godz. 12.00
Zamek Królewski w Warszawie
