Kto jest autorem pierwszej polskiej czcionki narodowej, jaki krój pisma nawiązuje do architektury Torunia, jak wiele osób zajmuje się w Polsce projektowaniem krojów pisma – tego między innymi można się będzie dowiedzieć, oglądając wystawę Kształty polskiej litery. Pokazanych zostanie kilkadziesiąt eksponatów, w tym publikacje drukowane polskimi czcionkami powstałymi w okresie międzywojennym, przykłady pism tworzonych w 2. połowie XX wieku, szkice i realizacje liternicze.
Wystawa adresowana jest do wszystkich, którzy interesują się historią polskich krojów pism, głównie drukarskich i komputerowych oraz ich twórcami – wyjaśnia Wojciech Kaczorowski kurator wystawy. Mam nadzieję, że zainteresuje także osoby, które do tej pory nie interesowały się typografią, a nawet być może nie zdawały sobie sprawy, że czcionki, których używają pisząc na komputerze, to dzieła artystów-typografów.
Proces kształtowania się polskiej grafii zapoczątkowany został w XIII w. i trwał kilkaset lat. Na początku do oddania polskich głosek (miękkie spółgłoski, samogłoski nosowe, spółgłoska ł) wykorzystywano dwu- a nawet trójznaki złożone z liter łacińskich. Znaczący moment w historii rozwoju pisowni związany jest z wynalazkiem druku. Polscy drukarze zaczęli koncentrować swe wysiłki na stworzeniu takiego systemu zapisu, który eliminowałby skomplikowane kombinacje i zestawienia liter łacińskich dla oddania głosek polskich i który jednocześnie poprawiałby czytelność tekstu. Najpierw uzupełniali importowane wzory pism, potem wykonywali rodzime, wzorowane na zachodnich. Pierwsze próby podjęli w XVI w. drukarze krakowscy – Florian Ungler, który stworzył rodzimą gotyko-antykwę i Hieronim Wietor, autor pierwszej polskiej ozdobnej kursywy. Jednak za twórcę pierwszej polskiej czcionki narodowej uważa się Jana Januszowskiego, który w 1594 r. wydrukował zaprojektowanym przez siebie krojem pisma dzieło Nowy Karakter Polski.
Pierwsze polskie kroje pisma nie zyskały jednak trwałego miejsca w polskich drukach, przegrywając ostatecznie z obcą konkurencją. Na kolejne projekty polskie piśmiennictwo musiało czekać ponad 300 lat, aż do okresu dwudziestolecia międzywojennego. Po odzyskaniu niepodległości kwestia stworzenia czcionki narodowej nabrała istotnego znaczenia. W końcu lat 20. XX w. Adam Półtawski zaprojektował harmonijną, czytelną i elegancką, używaną do chwili obecnej czcionkę zwaną Antykwą Półtawskiego. Pozostaje ona największym osiągnięciem w historii polskiego czcionkarstwa. Z jej powodzeniem nie mogą konkurować dwa inne kroje zaprojektowane w dwudziestoleciu międzywojennym: Antykwa Jeżyńskiego i opracowany przez Anatola Girsa i Bolesława Barcza Gotyk Nadwiślański, którego nazwę później zmieniono na Militari.
Powojenny rozdział historii polskiej czcionki otwiera w 1960 roku odlanie zaprojektowanej przez toruńskiego artystę typografa Zygfryda Gardzielewskiego Antykwy Toruńskiej, która klimatem nawiązuje do architektury rodzinnego miasta autora i najczęściej jest wykorzystywana do składu publikacji bibliofilskich. Kolejne kroje powstały w latach 70. w warszawskim Ośrodku Pism Drukarskich. Są to Hel i Helikon Heleny Nowak i Bona autorstwa Andrzeja Heidricha, Alanda Jerzego Desselbergera i Akant Henryka Sakwerdy. Ostatnie dziesięciolecie XX wieku to już okres dominacji komputerów i niedostępnych wcześniej możliwości (projektanci dzięki komputerom mogą badać frekwencyjność występowania różnych zestawień liter w tekstach polskich i na tej podstawie regulować np. odstępy międzyznakowe).
Obecnie w Polsce niewiele osób zajmuje się projektowaniem krojów pism – bardzo udanymi realizacjami są: FA Praesens, FA Szczuka, FA Julian i Grotesk Polski autorstwa Artura Frankowskiego. Ostatnim krojem pisma powstałym w Polsce jest Apolonia Tomasza Wełny, która wykorzystywana jest głównie w drukach okolicznościowych.
Informacja na podstawie tekstu Wojciecha Kaczorowskiego Kształty polskiej litery
Kurator: Wojciech Kaczorowski
Kształty polskiej litery
10 lipca – 25 sierpnia 2013
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Plac Powstańców Warszawy 5
Wrocław
3 komentarzy
Niby fajnie ale w jednym z ostatnich akapitów jest fałsz!
W Polsce co najmniej kilkadziesiąt osób projektuje kroje pisma. Jest wśród nich jeden z najbardziej podziwianych typografów na świecie czyli Łukasz Dziedzic. Jego fonty sprzedawane przez FontShop stały sie wyznacznikiem nowoczesnej elegancji. Jeden z jego krojów został nawet zakupiony jako “narodowy font dla Szkocji”. Najbardziej znane kroje jego autorstwa to FF Good, FF Clan, FF Pitu, FF More. Innym znanym typografem Franciszek Otto projektujący dla firmy LInotype. Znane są jego kroje: Noteć, Brda czy JP2. Nie powinno się także zapominać o dziesiątkach polskich autorów fontów dostępnych w sklepie MyFonts.com.
Ogromnym nieporozumieniem jest umieszczanie w tym opisie Tomasza Wełny jako autora kroju Apolonia. Jego projekt jest powszechnie uznawany za szczyt obciachu a nawa zgodnie ze słownikiem języka polskiego (umieszczenie “a” na początku wyrazu oznacza jego zaprzeczenie) wskazuje na antypolskość (co widać po jakości projektu). Bulwersująca jest także bufonada autora który promuje swoje dzieło chełpiąc się, ze jest to “Polska czcionka narodowa”.
może Pan to skomentować na stronie https://www.facebook.com/NoweTechnologieWEdytorstwie?fref=ts może tam to wywoła jakąś dyskusję ciekawa jestem jak się potoczy :)
czy może Pan ten komentarz umieścić na stronie https://www.facebook.com/NoweTechnologieWEdytorstwie?fref=ts jestem ciekawa czy sprowokuje do dyskusji :)