Od 11 do 31 lipca warszawskie kino Iluzjon zaprasza na przegląd twórczości ojca filmowego surrealizmu – Luisa Buñuela, zorganizowany w 30. rocznicę jego śmierci.
W przeglądzie twórczości zobaczyć będzie można przede wszystkim dzieła reżysera z tzw. okresu meksykańskiego. Wśród nich znajdą się filmy takie jak: Zapomniani, Zbrodnicze życie Archibalda de la Cruz czy Anioł zagłady. Nie zabraknie również klasycznych obrazów artysty z ostatnich lat jego działalności. Na srebrnym ekranie będzie można zobaczyć m. in. Dyskretny urok burżuazji, Widmo wolności i Mroczny przedmiot pożądania.
Luis Buñuel urodził się 22 lutego 1900 roku w hiszpańskiej wsi Calanda położonej w Aragonii. Studiował w Madrycie na Wydziale Filozofii i Literatury, który ukończył z tytułem doktora. W 1925 roku Buñuel wyjechał do Paryża, by podjąć pracę w Międzynarodowym Instytucie Współpracy Kulturalnej. W tym czasie po raz pierwszy obejrzał film Fritza Langa Zmęczona śmierć (1921), który wywarł na nim tak wielkie wrażenie, że postanowił zająć się pracą w branży filmowej. Został słuchaczem Akademii Filmu, a rok później pracował jako asystent reżysera u boku Epsteina podczas realizacji filmu Mauprat, a w 1928 roku Upadek domu Ucherów.
W tym samym roku zadebiutował już własnym filmem Pies andaluzyjski, do którego scenariusz napisał z Salvadorem Dali. Podczas pierwszego publicznego pokazu na sali była obecna grupa surrealistów z André Bretonem na czele. Film został entuzjastycznie przyjęty, jako spełnienie nadziei na powstanie kina surrealistycznego mającego dokonać radykalnych przemian w sferze ludzkiej świadomości. Zrealizowany w 1930 roku obrazoburczy Złoty wiek wywołał największy chyba skandal w historii kinematografii, skazując artystę na dłuższą przerwę w działalności artystycznej. Również późniejszy dokument Ziemia Hurdów, ziemia bez chleba (1932) przyczynił się do zawodowej banicji reżysera.
W 1946 roku, po krótkim pobycie w USA, Buñuel wyjechał do Meksyku, gdzie po zakończeniu wojny domowej emigrowało wielu hiszpańskich intelektualistów i artystów. Zrealizował tam 20 filmów. Jednym z najważniejszych dokonań reżysera okresu meksykańskiego był film Zapomniani (1950). Jest to szokująca okrucieństwem przedstawionych wydarzeń opowieść o dzieciach z wielkomiejskich slumsów, ukazana w poetyce marzenia sennego i halucynacji. Filmy tego okresu, np. Zbrodnicze życie Archibalda de la Cruz (1955), Nazarin (1958), czy Anioł zagłady (1962) zawierają nadrealną wizję świata, nieciągłą, a także nielogiczną. Reżyser każe widzowi doszukiwać się znaczenia. Na początku dany jest obraz rzeczywistości realnej, codziennej, która wkrótce ulega wewnętrznemu zakłóceniu. Bohaterzy przeżywają dziwne przygody. Chaos, który panuje w ich duszach podlega uzewnętrznieniu, powoduje zakłócenie porządku świata. Widoczny jest też żart, kpina i ironia – elementy będące główną bronią reżysera w walce, którą toczył w imię surrealistycznych ideałów.
W 1955 roku Buñuel rozpoczął realizację międzynarodowych koprodukcji w Europie. W 1961 roku został zaproszony do Hiszpanii, by zrealizować Viridianę. Film stanowiący bezpośrednie oskarżenie hiszpańskiego katolicyzmu i faszyzmu nie został dopuszczony na ekrany, a reżyser ponownie zmuszony do wyjazdu z kraju. Nagrodzony jednak Złotą Palmą obraz stał się wielki sukcesem artysty. Jego kolejne dzieła realizowane we Francji przyjmowane były z coraz większym szacunkiem i ciekawością. Stał się tam żywym klasykiem, czczonym przez krytykę i festiwalowych jurorów.
Filmowa twórczość Luisa Buñuela powstała z pragnienia buntu. W swych dziełach operował bardzo często środkami gwałtownymi i szokującymi, przejaskrawieniem, okrucieństwem i szyderstwem. Jednakże czynił to w imię wartości, które były mu niezmiernie bliskie – w imię wolności. W filmach Buñuela obecna jest erotyka, która stwarza aurę tajemnicy, posiada niejasne związki z najgłębszymi, utajonymi pokładami ludzkiej osobowości, z niewiadomego pochodzenia impulsami – Zbrodnicze życie Archibalda de la Cruz, Dziennik panny służącej (1964), Piękność dnia (1967), Tristana (1970). Bohaterowie filmów Buñuela cierpią z powodu przeżywanych konfliktów między naturalnymi impulsami a regułami życia społecznego. Bardzo często konflikty te ujawniają się w niepohamowanym pragnieniu zbrodni. Budzą się w nich pragnienia, które były dotychczas zepchnięte poza sferę świadomości, zabronione pod karą społecznej klątwy, domagają się jednak swej realizacji. Pragnienia te wyzwalają się w alogicznych działaniach postaci, często są to niepohamowane obsesje, które prowadzą do autodestrukcji bohaterów. W 1973 roku Buñuel otrzymał Oscara dla najlepszego filmu zagranicznego za Dyskretny urok burżuazji. Ostatni swój film Mroczny przedmiot pożądania zrealizował w 1977 roku. Artysta zmarł 30 lipca 1983 roku.
Przegląd Luis Buñuel. W 30. rocznicę śmierci
11-31 lipca 2013 r.
Kino Iluzjon
Warszawa
