Yahya Hassan z Danii, Lidija Dimkovska z Macedonii, Daniel Jonas z Portugalii, Siergiej Stratanowski z Rosji, Anna Blandiana z Rumunii, Anikó Polgár z Węgier i Vanni Bianconi z Włoch to poeci i poetki nominowani do IV edycji Nagrody Literackiej Europejski Poeta Wolności.
Twórców wybrało Jury Nagrody w składzie: Krzysztof Czyżewski, Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński, Zbigniew Mikołejko, Krzysztof Pomian, Stanisław Rosiek i Olga Tokarczuk.
Yahya Hassan, urodzony w Danii Palestyńczyk, jest najmłodszym z dotychczas nominowanych do Nagrody twórców. Debiutował w 2013 roku w wieku 18 lat tomem Yahya Hassan. Digte, który rozszedł się w Danii nakładem stu tysięcy egzemplarzy. Zgłaszająca jego kandydaturę tłumaczka Bogusława Sochańska napisała w uzasadnieniu:
Bezkompromisowo i bezpardonowo podejmuje on tematy zniewolenia w rodzinie, przemocy domowej i hipokryzji dorosłych w kontekście religijnym, dając zarazem obraz życia w emigranckim getcie, którego mieszkańcy cynicznie wykorzystują dobrodziejstwa państwa opiekuńczego i nie zezwalają swoim dzieciom na pełną integrację z duńskim społeczeństwem, czego skutkiem jest ich marginalizacja i uwikłanie w świat przestępczy.
Otrzymał wiele nagród, m.in.: nagrodę za debiut roku, Nagrodę Literacką tygodnika Weekendavisen, Nagrodę Literacką gazety Politiken, a także nominację do nagrody duńskiego Stowarzyszenia Bibliotek oraz do Nagrody Czytelników gazety Berlingske Tidende. Tom Yahya Hassan. Digte ukazał się już w Niemczech, wkrótce wyjdzie we Włoszech, Holandii, Norwegii i Szwecji, powstaje także przekład angielski. W 2016 roku jego poezja ukarze się również w języku polskim.
Reprezentantką Macedonii jest Lidija Dimkovska, tłumaczka, literaturoznawczyni, poetka, nominowana za tomik pH Neutralna za životot i smrtta (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: Obojętna na życie i śmierć).
Dimkovska jest poetką niezależną i oryginalną, skłonną do śmiałej refleksji nad sobą, twórczynią niezwykłych, zaskakujących nieraz skojarzeń i metafor. Korzysta w pełni z wolności tworzenia własnego poetyckiego świata, obejmującej również zagadnienia formy, a przejawia się to m.in. w nowym rozumieniu nazw gatunkowych, na przykład poemat, czyli dłuższa ballada, jak choćby w utworze pod nieco przekornym tytułem Ballada ars-poetycka albo też Ballada o uchodźcach cioci Else – uzasadnia Danuta Cirlić-Straszyńska.
Dimkovska publikuje od 1992 roku, jej poezja jest często nagradzana i tłumaczona m.in. na język angielski, niemiecki, słoweński, polski, słowacki, bułgarski i rumuński. Jej debiut prozatorski, powieść Ukryta kamera ukazał się w przekładzie polskim, słoweńskim i słowackim, na tłumaczenie czeka kolejna książka Dimkovskiej – Rezerven život (Rezerwowe życie). Jest członkinią jury Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta.
Daniel Jonas, portugalski poeta, autor sześciu tomików, uważany przez portugalskich krytyków i czytelników za jeden z najmocniejszych, a także najbardziej oryginalnych i niezależnych głosów współczesnej portugalskiej poezji nominowany jest do Nagrody Europejski Poeta Wolności za swoją najnowszą książkę poetycką Passageiro Frequente (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: Częsty przechodzień).
Tomik dotyczy szeroko pojętego zagadnienia wolności – jego treść nieustannie oscyluje bowiem wokół trudnej relacji jednostki z otaczającym ją światem, kondycji człowieka walczącego o zachowanie indywidualizmu i niezależności w stale ewoluującym i często nieprzyjaznym mu środowisku – tłumaczy w rekomendacji Michał Lipszyc.
Daniel Jonas pracuje także jako pedagog, dramaturg i tłumacz, koncentrując się głównie na literaturze anglo- i francuskojęzycznej.
Do Nagrody nominowany jest także poeta rosyjski – Siergiej Stratanowski z Petersburga za tom Graffiti (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: Graffiti). Jest jedną z najważniejszych postaci w dziejach rosyjskiego samizdatu i wspaniałej formacji tzw. kultury nieoficjalnej po roku 1968.
Niezłomny w przekonaniach poetyckich, w poglądach ideowych i w postawie politycznej, przez całe swe twórcze życie deklaruje czynnie odpowiedzialność wobec idei wolności i humanizmu, a potwierdzeniem tej deklaracji jest jego poezja, która oddziałała na wielu młodszych poetów, i działalność publiczna – uzasadnia w nominacji tłumaczący jego poezję Adam Pomorski.
Stratanowski publikuje od 1968 roku, wcześniej zajmował się tłumaczeniami. Jego książki ukazały się m.in. w przekładzie na język polski i włoski. Jest laureatem m.in. Carskosielskiej Nagrody Artystycznej (1995), Nagrody im. Borisa Pasternaka (2005), Nagrody im. Nikołaja Gogola (2010), Nagrody im. Andrieja Biełego (2010), Nagrody im. Giuseppe Carducciego (2011, Pietrasanta we Włoszech), Nagrody VIII Międzynarodowego Biennale Poetów Żywa legenda (2013, Moskwa), członkiem Związku Pisarzy Sankt-Petersburga (1999), Rosyjskiego PEN Clubu (2001) i stypendystą Fundacji im. Josifa Brodskiego (2000).
Wśród nominowanych jest również pisarka zaangażowana w walkę o równość obywatelską w Rumunii – Ana Blandiana (właśc: Otilia Valeria Coman Rusan). Przed 1989 rokiem dysydentka, obrończyni praw człowieka, bezpośrednio i publicznie sprzeciwiająca się Ceauşescu, za co jej książki były zakazane i usunięte z bibliotek.
W opublikowanym w 2010 roku tomie Patria mea A4 (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: Moja ojczyzna A4) poetka dochodzi swojej poetyckiej tożsamości, naznaczonej piętnem własnego losu, pojmowanego jako poświęcenie się dla poezji, ale także dla prawdy i sprawiedliwości. Ana Blandiana reprezentuje archetyp pisarza, którego życie i twórczość stały się wyobrażeniem losu zbiorowości. Jej pisanie jest formą sprzeciwu wobec braku sensu w otaczającym święcie i wobec wszystkich mechanizmów, które w sposób systematyczny zniewalają i unicestwiają jednostkę – napisała w uzasadnieniu tłumaczka Joanna Kornaś-Warwas.
Ana Blandiana jest najbardziej rozpoznawaną na świecie rumuńską poetką, jej twórczość tłumaczona jest na co najmniej 24 języki obce. Została wyróżniona wieloma nagrodami, mi.in Nagrodą Związku Pisarzy Rumuńskich za poezję (1969), Nagrodą Akademii Rumuńskiej za poezję (1970), Nagrodą Stowarzyszenia Pisarzy Rumuńskich w Bukareszcie za prozę (1982), Nagrodą im. Herdera (1982 i 1988), Nagrodą Opera Omnia (2001), Nagrodą Vilenica (2002).
Anikó Polgár, węgierska pisarka mieszkająca w Słowenii, nominowana została przez tłumaczkę Annę Górecką za tom Régésznő körömcipőben (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: Archeolożka w czółenkach). W swojej poezji skupia się przede wszystkim na wspólnotowym doświadczeniu kobiet, o którym mówi, odwołując się do mitologii greckiej i rzymskiej. Jej pozbawione zadęcia, nasycone ciepłą ironią, w większości zabawne, a przy tym śmiałe wiersze są głęboką, acz lekko i z wdziękiem sformułowaną refleksją nad istotą ludzkiej godności i wolności.
Włochy reprezentuje Vanni Bianconi – poeta małych obczyzn, który porusza w swoich wierszach problem emocjonalnego i językowego wykorzenienia, lingwistycznej emigracji, często ukazanych na tle niełatwej europejskiej historii najnowszej. Laureat nagrody Leona Schillera (2009) za swój pierwszy tom poezji Ora prima. Sei poesie lunghe, w którym poświęca wiersz m.in. wojnie w Bośni i Hercegowinie. Do Nagrody Europejski Poeta Wolności nominowany za tom Il passo dell’uomo (2012) przez tłumaczkę Joannę Wajs. Jest twórcą literacko-translatorskiego festiwalu Babel i współpracownikiem wielu wydawnictw szwajcarskich oraz włoskich, tłumaczem z angielskiego, francuskiego i włoskiego.
Wszystkie tomiki nominowane do Nagrody zostaną opublikowane w specjalnej dwujęzycznej serii wydawniczej (każda z książek będzie zawierać oryginalną wersję językową i przekład polski). Seria ukaże się w 2015 roku nakładem Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku i wydawnictwa słowo/obraz terytoria. Przyznanie Nagrody będzie miało miejsce w Gdańsku w marcu 2016 roku podczas IV edycji Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności.
Nagroda Europejski Poeta Wolności
Ogłoszenie nominacji: 22 grudnia 2014 roku
Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku
