15 stycznia odbędzie się wernisaż wystawy Nowe otwarcie. Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku – edycja europejska w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Dzieła prezentują obraz zmieniającego się świata.
Najnowsze dzieła w kolekcji sztuki nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku prezentują nieobecny dotąd w niej obraz zmieniającego się świata XX i XXI wieku (poza Polską) i dążeń wolnościowych. Gdańsk to miejsce, które wydaje się idealne do prezentacji dzieł o tej tematyce. Pojęcie wolności jest w koncepcji kolekcji Nowego otwarcia traktowane jako dążenie jednostki do godnego życia, nawet jeśli nie przynależy do grup większościowych.
Zakupione w 2014 roku fotografie i filmy wideo podejmują dialog z dziełami już w kolekcji obecnymi, a jednak w odmienny sposób ujmują tematykę wyzwolenia osobistego, narodowego, obecności twórcy w społeczeństwie, roli mass mediów w kształtowaniu osobowości i refleksji nad kondycją kobiet i mężczyzn uwikłanych w system. Fotografie transformacji w Berlinie 1989, feministyczny wideo performance z Bałkanów, estońska refleksja nad samotnością i rosyjskie przemyślenia na temat wolności twórcy w społeczeństwie mają szansę wejść w dialog z pracami polskich twórców krytycznych, a wszystkie posłużą prowadzeniu nowoczesnej narracji na nowej ekspozycji stałej kolekcji w 2016 roku oraz prowadzeniu ciekawej edukacji dla widzów.
Wybrani do kolekcji artyści – Valie Export (Austria), Barbara Klemm (Niemcy), Andrey Kuzkin (Rosja), Sanja Ivecović (Chorwacja) oraz Jaan Toomik (Estonia) – cechują się wysoką empatią społeczną i wrażliwością w opisie świata z deficytami. Ich prace to przede wszystkim obrazy stanowiące świadectwa określonych postaw.
Barbara Klemm jest jedną z najważniejszych żyjących niemieckich dokumentalistek. W 2010 roku Muzeum Narodowe w Gdańsku gościło jej retrospektywną wystawę Światłocień/Helldunkel zorganizowaną przez Instytut Stosunków Zagranicznych (IFA). Artystka fotografuje od lat 60. XX wieku do dziś. Jej czarno-białe prace tworzone według klasycznych zasad fotoreportażu są świadectwem niezwykłej przenikliwości i widzenia detalu. Wybrane do zakupu prace to zespół 10 fotografii przedstawiających sytuacje konfrontacji: historycznych związanych z protestami społecznymi w Niemczech lat 70. i 80. XX wieku, które doprowadziły do zmian społecznych i zjednoczenia narodu dzięki obaleniu sytemu komunistycznemu w NRD, ale także refleksji o charakterze genderowym na temat obowiązującego w niedawnej przeszłości podziału na predestynację zawodową i społeczną kobiet i mężczyzn (m.in. fotografie Fabryka sardynek, Vigo w Hiszpanii, 1973 i Odbiór Izby Gospodarczej we Frankfurcie z 1986 r.). Do kolekcji wchodzi także para zdjęć o najbardziej wyrazistej symbolice przemocy systemowej oraz klisza zawikłanego komunizmu: Leonid Breżniew, Erich Honecker, 30-lecie NRD, Berlin Wschodni, 1979, czyli słynny pocałunek wodzów narodów radzieckiego i wschodnioniemieckiego, oraz Wizyta Ronalda Reagana, Berlin Zachodni, 1982 – zdjęcie pokazujące trzech niemieckich policjantów bijących pałkami leżącego demonstranta.
Sanja Ivecović to rzeźbiarka, fotografka i performerka, która w różnych mediach koncentruje się wokół życia kobiety (w sferze ducha i ciała) i zmieniającej się sytuacji kobiet we współczesnym świecie. Była jedną z pierwszych artystek z byłej Jugosławii, która określiła siebie jako artystkę feministyczną. Praca Personal Cut to wideo łączące dokamerowy performance z materiałem gotowym (found footage) pochodzącym z archiwów historycznych Jugosławii.
Inną pracą, dotyczącą tożsamości artysty w kontekście utraconej więzi rodzinnej, jest wideo performance Jaana Toomika Untitled (To Brother) [Bez tytułu (do brata)] z 2002 roku. Jaan Toomik – estoński artysta, tworzący przede wszystkim prace wideo, reżyser i muzyk. Jego krótkie, lakoniczne obrazy charakteryzują się czasami wręcz bolesną autobiografią wpisaną zarówno w sferę surrealistycznego oglądu siebie, jak i agresywnej psychoanalizy, charakterystycznej dla historii pokolenia artysty.
Do kolekcji włączamy także prace traktujące o społecznej pozycji kobiet i jej zmianie w ostatnich trzech dekadach. Tu należy wymienić Valie Export – jedną z najważniejszych austriackich artystek intermedialnych, performerkę i akcjonistkę, która w swojej twórczości podejmuje tematy związane z ciałem i płcią, często posługując się własnym ciałem jako narzędziem sztuki. Jej czasami radykalne prace są komentarzem do wizerunku ciała kobiety w kulturze, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wykluczenia, tabu i prawa do wyrażania seksualności żeńskiej przez kobiety. Do kolekcji zostały wybrane dwie fotografie, które są powiększeniami nieużytych w montażu fragmentów taśmy filmowej z filmu Menschenfrauen [Kobiety ludzie] z 1979 roku. Film ten pokazywał społeczne i psychologiczne warunki bytowania kobiet w czasach współczesnych artystce. Był to opis relacji, zachowań, stosunków między ludźmi, które są obszarem kształtowania tożsamości płci w codzienności.
Męskim przykładem refleksji nad zagrożeniami współczesności jest praca Andreya Kuzkina. Jest to najmniej znany spośród wybranych do reprezentacji w kolekcji autorów, lecz jeden z ciekawszych współczesnych artystów rosyjskich młodego pokolenia. Jego prace pozwalają wejść w metafizyczny stan i przekroczyć ograniczenia czasu i miejsca. Artysta śmiało eksperymentuje ze swoim ciałem jako medium artystycznym, stwarzając sztuczne i nierzeczywiste sytuacje, jednocześnie wręcz boleśnie wzmagające doświadczenia egzystencjalne.
Wszystkie dzieła zakupione w 2014 roku prezentujemy w Oddziale Sztuki Nowoczesnej do końca stycznia roku 2015. Mamy nadzieję, że zyskają przychylność widzów, a ich obecność pozwoli na wzmocnienie wymowy kolekcji i w sposób znaczący powiąże ją z polskimi reprezentacjami tematów najaktualniejszych w sztuce międzynarodowej ostatnich dekad. Jako prace współczesne stanowią one znakomite przykłady sztuki bliskiej egzystencji, sztuki w wymiarze ludzkim, która jest sposobem na komunikowanie postaw w pokojowy sposób.
Wystawa Nowe otwarcie. Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku – edycja europejska
Wernisaż wystawy: 15 stycznia 2015 roku, godz. 17.00
Wystawa czynna od 16 stycznia do 8 lutego 2015 roku
Miejsce: Muzeum Narodowe w Gdańsku, Oddział Sztuki Nowoczesnej, Pałac Opatów
Gdańsk-Oliwa
