Muzeum Emigracji w Gdyni zaprasza 12 lutego na premierowy pokaz filmu dokumentalnego Czwarta dzielnica, mówiącego o początkach emigracji polskiej w Chicago.
Czwarta Dzielnica portretuje początki polskiej społeczności w Chicago. Autorzy filmu, Adrian Prawica i Rafał Muskała, wykorzystali unikatowe archiwalne materiały filmowe, ukazujące codzienne życie emigrantów z Europy na amerykańskiej ziemi. O narodzinach chicagowskiej Polonii oraz o przygotowywanej właśnie wystawie stałej Muzeum Emigracji w Gdyni opowie dr Marcin Szerle. Premiera filmu będzie jednocześnie debiutem nowej sali kinowej – po otwarciu placówki w Dworcu działać będzie kino studyjne, 12 lutego 80 widzów będzie mogło uczestniczyć w pierwszej projekcji.
W Czwartej dzielnicy przewodnikami po polskim Chicago są amerykańscy historycy polskiego pochodzenia: Donald Pieńkoś – historyk, wykładowca na Uniwersytecie Wisconsin w Milwaukee, autor wielu książek poświęconych historii polskiej emigracji w USA, James Pula – profesor historii na Uniwersytecie Purdue w Indianie, dyrektor Polish American Historical Association czy Dominik Pacyga – wykładowca na Columbia College w Chicago, pasjonat historii emigracji. Film ukazuje ciężkie życie przybyszów, którzy nie znając języka i realiów Nowego Świata, zatrudniali się w hutach, stalowniach i rzeźniach wykonując najpodlejsze, najgorzej płatne, często niebezpieczne prace. Pozwala zobaczyć miejsca, gdzie mieszkali, budowali kościoły, ale również własną wspólnotę w dzielnicach, którym – wbrew ustalonemu podziałowi miasta – nadawali nazwy polskich parafii (Stanisławowo, Trójcowo, Jackowo). Zwraca przy tym uwagę na fakt, jak ważne dla tych ubogich imigrantów było wsparcie, jakiego mogli udzielić swojej ojczyźnie w jej dążeniu do odzyskania niepodległości.
Autorzy filmu szeroko przedstawili kontekst ekonomiczny i historyczny polskiej imigracji w Stanach Zjednoczonych, poczynając od pierwszych rzemieślników w Jamestown w 1608 roku. Pokazali także rolę Kościoła w kształtowaniu tożsamości narodowej na obczyźnie – od pierwszej polskiej parafii w Panna Maria w Teksasie po wspaniałe świątynie w Chicago, ujawniając jednocześnie konflikty, do jakich dochodziło przy ich tworzeniu.
Zabierający w filmie głos historycy i dziennikarze polonijni zastanawiają się nad źródłami tej szczególnej siły społecznej i politycznej chicagowskiej Polonii, która skutkowała nie tylko aktywnym udziałem w samorządach lokalnych i władzach miejskich oraz Stowarzyszeniach Bratniej Pomocy, ale również stworzeniem zaczątków własnej struktury militarnej – Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera.
Czwarta dzielnica została doceniona w USA, zdobywając nagrody na Festiwalu Polskich filmów w Ann Arbor oraz na chicagowskim 25. Festiwalu Polskich Filmów w Ameryce. Reżyser filmu, Adrian Prawica, został w tym roku laureatem nagrody Creative Arts Award, wręczanej osobom zasłużonym w badaniach nad Polonią podczas 72. Konferencji Polsko-Amerykańskiego Stowarzyszenia Historycznego (PAHA), która odbyła się w styczniu tego roku w Nowym Jorku.
Na początku XX wieku w Chicago mieszkało ponad dwa miliony osób. Miasto było drugim co do wielkości w całych Stanach Zjednoczonych. Było także centrum polonijnej kultury i aktywności politycznej. W latach 1870-1920 w poszukiwaniu lepszego życia do Stanów Zjednoczonych wyemigrowało ponad cztery miliony Polaków. Chicago stało się dla nich drugim domem. To tutaj znaleźli zatrudnienie i choć praca w fabrykach i hutach była ciężka i niebezpieczna, nie zrażali się. Niewzruszeni, w swoich dzielnicach budowali monumentalne kościoły oraz tworzyli niespotykaną nigdzie indziej wspólnotę. Dla wielu z nich najważniejsze stało się jednak wsparcie ukochanej ojczyzny – Polski, która w tych dniach walczyła o niepodległość. Historia tych Polaków często urodzonych już na amerykańskiej ziemi, to historia Czwartej Dzielnicy.
Dla twórców filmu, mieszkających od wielu lat Stanach Zjednoczonych, realizacja tego dokumentu była bardzo ważnym doświadczeniem. Adrian Prawica mówi, że zyskał nie tylko wiedzę historyczną, ale przede wszystkim większą świadomość własnej tożsamości i samego siebie.
Adrian Prawica – urodzony w 1980 roku w Łodzi. Wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w wieku dziesięciu lat. Absolwent Uniwersytetu Loyola w Chicago. Rozpoczął swoją przygodę z kamerą w wieku 25 lat. Jako producent oraz reżyser, jego materiały dziennikarskie i reklamowe są emitowane na głównych amerykańskich i międzynarodowych kanałach telewizyjnych. Jako kamerzysta, na co dzień specjalizuje się w operowaniu kamer szybkiej rejestracji Phantom Flex oraz kamer RED.
Rafał Muskała – urodzony w 1985 roku w Tychach. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna. W czasach studenckich działacz Niezależnego Zrzeszenia Studentów, organizator zimowisk i turystycznych wycieczek. W latach 2004–2006 współpracownik gazety studenckiej SMS. W 2007 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i na stałe zamieszkał w Chicago. Od 2012 roku dziennikarz i reporter chicagowskiego Radia Deon, autor cyklu filmowo-muzycznego Sławni-niesławni. Od 2013 roku redaktor i wydawca.
Czwarta dzielnica
Reżyseria: Adrian Prawica
Scenariusz: Adrian Prawica, Rafał Muskała
12 lutego 2015 roku, godz. 18.00
Muzeum Emigracji w Gdyni
