Drugie spojrzenie: The Atomic Café

Jak ustrzec się przed skutkami wybuchu radzieckiej bomby atomowej? W latach 50. takie pytania stawiało sobie wielu amerykanów, a rząd produkował filmy instruktażowe, które wyświetlano m.in. w szkołach. Dom Spotkań z Historią zaprasza do kina Apolonia na projekcję filmu montażowego The Atomic Café.

Ostatni film z cyklu Drugie spojrzenie to kolaż, na który składają się telewizyjne zdjęcia archiwalne, filmy animowane, amerykańskie filmy rządowe, wojskowe filmy szkoleniowe i muzyka lat 50. Poprzez zestawienie różnorodnych materiałów z epoki autorzy w nieszablonowy sposób opisują okres zimnej wojny: począwszy od roku 1945, kiedy zrzucono bombę atomową na Hiroszimę i Nagasaki, aż do kryzysu kubańskiego w 1962, kiedy globalny konflikt atomowy nabrał realnych kształtów. Lata 50. to w USA apogeum atomowego szaleństwa, gdy zdawało się, że za chwilę spełni się najczarniejszy scenariusz nuklearnej wojny.

Chociaż strach przed atakiem atomowym był realny, z dzisiejszej perspektywy archiwalne materiały wydają się surrealistyczne, a film Jane Loader i braci Rafferty operuje czarnym humorem. Wzbudzające śmiech fragmenty instruktażowego filmu Duck and cover kojarzyły się zupełnie inaczej. Komenda „duck and cover” była dobrze znana: rzesze uczniów oglądały film i ćwiczyły, jak natychmiast przerwać pracę i paść na podłogę, nakrywając głowę rękami.

Trójka reżyserów pracowała nad filmem przez ponad pięć lat. Autorzy zdecydowali się na wykorzystanie oryginalnych materiałów różnego pochodzenia, nie dodając nowych zdjęć ani komentarza narratora. Oparli się na ogromnym zgromadzonym materiale archiwalnym i muzyce z epoki, co stanowi o sile wyrazu i niesztampowym podejściu do tematu z najnowszej historii.

„To porażający film-kolaż, który podejmuje temat oficjalnej i nieoficjalnej polityki USA w erze atomowej i zasługuje na uwagę całego narodu” – pisał po premierze w 1982 Vincent Canby dla „New York Times”. Film spotkał się z jednoznacznie pozytywnym przyjęciem i stanowi dzisiaj ważny głos w podejściu do filmu montażowego.