Nasze ciało narodowe – edycja ukraińska

Do rozmowy o obrazie własnym państw i narodów organizatorzy zaprosili artystów z Polski, Ukrainy, Rosji. Jak widzą swoje narody? Jaki wizerunek własnych państw wynika z ich prac? Jak opisują kondycję wspólnoty narodowej? Wernisaż wystawy Nasze ciało narodowe odbędzie się 1 czerwca w Narodowym Muzeum Tarasa Szewczenki w Kijowie.

Artystki i artyści umieją mówić o pewnych stanach, jeszcze zanim te się skrystalizują. Dzięki umiejętności obserwacji świata w różnych jego przejawach dotykają zjawisk, zbiorowych emocji i myśli, które organizują życie społeczne. Przyglądając się powszechnym zachowaniom, reakcjom i dyskusjom, zaglądając pod podszewkę deklarowanych, omawianych i prezentowanych postaw, dochodzą do niejawnych, wypieranych narracji na przykład na temat swojego kraju.

Zaproszenie do projektu artystek i artystów z Polski, Ukrainy i Rosji wynika z terytorialnej bliskości, wspólnej historii – nasze kraje wchodziły bowiem w skład tych samych organizmów państwowych: Wielkiego Księstwa Litewskiego, Imperium Rosyjskiego i sowieckiej strefy wpływów, a poczucie wzajemnej odrębności, szczególnie od XIX wieku, jest bardzo silne we wszystkich tych narodach, podobnie jak swoiste napięcie między nimi (nami?). Rozmowy o tożsamości narodowej toczą się w wysokiej temperaturze. Wydaje się, że nasze kraje są teraz w trakcie przepracowywania obowiązujących wzorców.

Polaków obraz własny, wywodzący się z bardzo silnego mitu romantycznego, od długiego czasu pod-dawany jest dekonstrukcji. Wiąże się to zarówno z potrzebą upodmiotowienia nowych aktorów na polskiej scenie narodowej: chłopów, mniejszości narodowych (Żydów, Ukraińców, Białorusinów, Niemców), kobiet, imigrantów, gejów, jak i rozszczelnienia dominującego wzorca „Polak-szlachcic-katolik-powstaniec-opozycjonista”. Nawet Wałęsa robotnik wąsik miał szlachecki.

W obliczu terrorystycznej agresji na Ukrainę Wschodnią i zagrabienia Krymu Ukraińcy coraz silniej identyfikują się ze swoim państwem. Jednak ich wzorce tożsamościowe, chociaż zanurzone w poetyce tworzenia państw narodowych z początku wieku (wyszywanki, szarawary, kultura ludowa), opierają się nie na schemacie etnicznym, lecz performatywnym: Ukraińcem jest ten, kto się nim czuje i działa na rzecz państwa. Z pewnością przeszłość w składzie ZSRR posługującego się kosmopolityczną retoryką przysłużyła się do osłabienia romantycznego obrazu własnego państwa.

Najbardziej nieoczywista sytuacja dotyczy Rosji, państwa powstałego na gruzach totalitarnego imperium. Pomysł na wchłonięcie ideologii mocarstwowych z czasów Katarzyny II i Stalina wymaga szczególnych zabiegów narracyjnych. Reglamentowana wolność słowa nie ułatwia odpowiedzi na pytanie, jaki jest dzisiaj obraz własny Rosjan.

Artystki i artyści nie proponują holistycznych odpowiedzi na zadane przez nas pytania, przyglądają się wycinkom narodowych mitologii, najsilniej kształtującym tożsamość okresom historycznym. Punktem odniesienia pozostaje obraz wspólnoty narodowej, w której uczestniczą. Wystawa nie jest projektem paranaukowym, to szukanie innego rodzaju wiedzy na temat świata. Być może nie jest to wiedza wiążąca, ale z pewnością ma wpływ na nasze rozumienie świata. Ten bowiem najpierw zmienia się na poziomie wyobrażeń.

Nasze ciało narodowe
Od 1 do 22 czerwca 2016 roku
Wernisaż: 1 czerwca 2016 roku, godzina 18.00
Kuratorka: Monika Szewczyk
Organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
Narodowe Muzeum Tarasa Szewczenki
Kijów