10 stycznia podczas Gali Rozdania Nagród Polityki 2016 w Teatrze Wielkim w Warszawie ogłoszono laureatów siedmiu kategorii oraz przyznano wyróżnienie Kreatora Kultury. Paszporty to jedne z najbardziej prestiżowych nagród kulturalnych w Polsce, wysoko cenione zarówno przez artystów, jak i krytyków sztuki.
Paszport Polityki w kategorii FILM otrzymał Jan P. Matuszyński. Nagroda za Ostatnią Rodzinę, najdojrzalszy artystycznie debiut ostatnich sezonów. Za twórcze poszerzenie formuły kina biograficznego oraz perfekcyjną współpracę z aktorami, której rezultatem stały się wybitne kreacje odtwórców głównych ról.
Urodzony w 1984 r. Matuszyński kinem zainteresował się w wieku czterech lat i za klasykami powtarza, że film to życie, z którego wycięto nudę. Bohaterami jego dokumentów – jak Deep Love czy Niebo – są podejmujący trudne wyzwania ludzie z pasją. Wyróżniona w Locarno i obsypana nagrodami w Gdyni fabuła Ostatnia Rodzina to najdojrzalszy, ale i najbardziej ryzykowny polski debiut ostatnich lat. Historia Beksińskich została bowiem zdokumentowana przez nich samych i wielokrotnie opisana. Film Matuszyńskiego świetnie pokazuje te rodzinne relacje.
Paszport Polityki w kategorii TEATR otrzymała Anna Smolar. Za teatr kameralny i empatyczny, z polotem i humorem podejmujący tematy zepchnięte na margines. Za konsekwentne poszerzanie teatralnego pola oraz chęć i umiejętność dialogowania z każdym odbiorcą.
Anna Smolar urodziła się w 1980 r. i wychowała w Paryżu, ale wróciła do kraju rodziców, by pracować w teatrze. Jej pierwszym głośnym spektaklem byli Aktorzy prowincjonalni wystawieni wspólnie z Agnieszką Holland w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu. Kolejne okazały się różnorodne, jednocześnie bliskie życiu i przez to poruszające: Aktorzy żydowscy w warszawskim Teatrze Żydowskim, Dybuk z Teatru Polskiego w Bydgoszczy czy zrealizowana w Centrum Nauki Kopernik Henrietta Lacks. Związki z Francją kultywuje, wystawiając francuskich autorów: Claudela, Camusa, Giraudoux, Pommerata. Przełożyła na francuski Miłość z kamienia Grażyny Jagielskiej.
Paszport Polityki w kategorii LITERATURA otrzymała Natalia Fiedorczuk-Cieślak. Za przenikliwy portret współczesnej Polski widzianej od strony matek z wózkami, za chłodny i niebanalny obraz macierzyństwa, a także za żywy i pełen humoru literacki język w książce Jak pokochać centra handlowe.
Urodzona w 1984 r. Natalia Fiedorczuk-Cieślak, pisarka, wokalistka i animatorka kultury, jest również producentką muzyczną i autorką muzyki ilustracyjnej – do Dybuka Anny Smolar i filmu Mów mi Marianna Karoliny Bielawskiej. Wydała dwie solowe płyty jako Nathalie and The Loners. W 2012 r. nakładem Fundacji Bęc Zmiana ukazała się jej książka Wynajęcie poruszająca problem rynku mieszkaniowego i estetyki mieszkalnictwa w Polsce, ale Paszport Polityki otrzymuje za książkę Jak pokochać centra handlowe. Narracja jest tu pozbawiona sentymentalizmu, a rzecz nie jest poradnikiem, tylko literacką opowieścią o bohaterce w kryzysie, wśród ról, których nie da się pogodzić.
Paszport Polityki w kategorii SZTUKI WIZUALNE otrzymał Daniel Rycharski. Za intrygujące połączenie duchowości z aktywizmem, konserwatyzmu z otwartością i prowincjonalizmu z europejskością. Za nadanie całkiem nowego sensu terminowi „sztuka wiejska”.
Daniel Rycharski urodził się w 1986 r. Po studiach w zakresie grafiki w Krakowie powrócił do rodzinnej wsi Kurówko, gdzie mieszka i pracuje. We współpracy z okolicznymi mieszkańcami realizował murale na stodołach, domach i przystankach autobusowych, a później kolejne projekty osadzone w realiach podsierpeckiej wsi. Odkrywa dla sztuki na nowo wiejską społeczność, a przy tym zadaje pytania – na przykład o stosunek Kościoła do mniejszości seksualnych. W 2016 r. brał udział w licznych wystawach, wykonał też na zamówienie rolników zrzeszonych w NSZZ Solidarność Sztandar św. Ekspedyta.
Paszport Polityki w kategorii MUZYKA POWAŻNA otrzymała Marzena Diakun. Za konsekwentny i błyskotliwy rozwój osobowości i kariery dyrygenckiej mimo wszelkich trudności oraz za świetną interpretację partytury wykonanej we Wrocławiu Zagubionej autostrady Olgi Neuwirth.
Marzena Diakun urodziła się w 1981 r. w Koszalinie. Dyrygenturę ukończyła z wyróżnieniem w 2005 r. w Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Studia podyplomowe odbyła na Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu. Debiutowała w 2002 r. z Filharmonią Koszalińską. Współpracowała m.in. z Orkiestrą Czeskiego Radia w Pradze, Orchestre Philharmonique de Paris, Göteborg Opera, NOSPR w Katowicach i Filharmonią Narodową. Sławę zyskała koncertowym wykonaniem Umarłego miasta Korngolda transmitowanym we francuskim radiu i medici.tv, a nasi jurorzy widzą w niej jedną z ciekawszych postaci nowego pokolenia europejskich dyrygentów.
Paszport Polityki w kategorii MUZYKA POPULARNA otrzymał Wacław Zimpel. Za przełamywanie granic w muzyce, za autorskie, poparte świetnymi umiejętnościami łączenie różnych tradycji i szukanie w nich tego, co wspólne i uniwersalne.
Wacław Zimpel, urodzony w 1983 r. w Poznaniu, to klarnecista klasycznie wykształcony, ale przekraczający granice muzyczne – w przenośni i dosłownie. Grywa jazz i muzykę improwizowaną w międzynarodowych składach, muzykę żydowską w kwartecie Ircha, nagrywa płyty i koncertuje z muzykami z Indii. Ostatnio najbardziej pochłaniają go relacje między duchowością muzyki Wschodu a koncepcjami zachodniej minimal music. Te zainteresowania słychać na solowym albumie Lineswydanym w 2016 r. oraz na płycie tria LAM – nagranej z Hubertem Zemlerem na perkusji i Krzysztofem Dysem na fortepianie
Paszport Polityki w nowej kategorii KULTURA CYFROWA otrzymał Michał Staniszewski. Za udowadnianie, że gry wideo mogą łączyć elementy wszystkich dziedzin sztuki. Za konsekwencję w badaniu granic cyfrowego medium. Za artystyczną dojrzałość Bound, doświadczenia, które jak dotąd najpełniej uzmysławia potencjał nowej przestrzeni twórczej – wirtualnej rzeczywistości.
Michał Staniszewski urodził się w 1981 r., studiował matematykę, ale życie związał z demosceną – społecznością artystyczną zajmującą się cyfrową sztuką czasu rzeczywistego, czyli zaprogramowaną, a później odtwarzaną na konkretnej maszynie. Wydane w 2016 r. Bound współtworzonego przez niego Studia Plastic pokazuje, że dziś nominowany działa w zupełnie innej skali. Przygotowana z myślą o konsoli PlayStation 4 i systemie VR (virtual reality) gra – o kobiecie, która wraca do wspomnień z dzieciństwa, przenosząc się w fantastyczny świat kolorów i tańca – chwalona była na całym świecie za walory wizualne. Ale cały czas drzemie w niej duch demosceny.
Doroczną specjalną nagrodę Polityki KREATORA KULTURY otrzymał Jan „Ptaszyn” Wróblewski. Za bycie dobrym duchem muzyki jazzowej w Polsce od jej prapoczątków aż do dziś. Za wyprowadzenie polskiego jazzu w świat, za udział w powstaniu serii nagrań, która pod szyldem Polish Jazz przetrwała ćwierć wieku i właśnie powróciła po latach niebytu. Za to, że dla całej polskiej sceny muzycznej bywał liderem, aranżerem, organizatorem, nauczycielem i animatorem, nigdy nie traktując jazzu jako ograniczającej konwencji. I za to, że kiedy nie gra, to jak nikt inny potrafi o muzyce opowiadać.
Jan „Ptaszyn” Wróblewski urodził się w 1936 r. w Kaliszu. Od drugiej połowy lat 50. profesjonalnie związany jest z dynamicznie rozwijającą się polską sceną jazzową, jako saksofonista występując m.in. w zespołach Jerzego Miliana i Krzysztofa Komedy. Był pierwszym polskim jazzmanem, który grał w Stanach Zjednoczonych – jako członek orkiestry podczas festiwalu w Newport. Później występował wielokrotnie za granicą, a w Polsce zakładał lub liderował licznym zespołom, m.in. Polish Jazz Quartet, komponując też i nagrywając utwory orkiestrowe oraz piosenki śpiewane m.in. przez Ewę Bem i Andrzeja Zauchę. Stale pomaga młodym adeptom jazzu, angażując się w warsztaty i festiwale. Od 46 lat prowadzi też w radiowej Trójce audycję Trzy kwadranse jazzu – najważniejszy program prezentujący ten gatunek muzyczny.
Rozdanie Nagród Paszporty Polityki 2016
10 stycznia 2017 roki
