16 maja w Amsterdamie Europejska Fundacja Kultury już po raz dziesiąty wręczy prestiżowe Europejskie Nagrody Kultury Księżniczki Margriet. Hasło, które przyświecało tegorocznej edycji Nagród, brzmiało „Odważni obywatele”. Komisja chciała w ten sposób uhonorować osoby, grupy bądź organizacje, których śmiałe i nastawione na budowanie międzykulturowych pomostów działania artystyczne przyczyniają się do kształtowania wspólnej, europejskiej przyszłości. Tegorocznymi laureatami Nagrody są: polski Ośrodek „Pogranicze” z Sejn oraz brytyjska grupa badawcza Forensic Architecture. Pierwszy raz w historii Nagrody trafi ona do twórców z Polski.
Europejska Fundacja Kultury, upatrując w kulturze przestrzeni, dzięki której alternatywne sposoby współżycia odmiennych grup społecznych, etnicznych, narodowych czy religijnych zyskują realne kształty oparte na solidarności i szacunku dla różnorodności, co roku nagradza twórców kultury, którzy za pomocą różnych form ekspresji artystycznej i filozoficznej przyczyniają się do umacniania postaw wspólnotowości i otwartości w Europie.
Tegoroczni laureaci docenieni zostali za działania, których celem jest oddanie głosu osobom bądź grupom wykluczonym z oficjalnych narracji politycznych, demograficznych czy ekonomicznych, a także przywrócenie słyszalności tym, których historie zostały zagłuszone przez procesy globalizacyjne i produkcyjne. Obie organizacje używają sztuki jako narzędzia demaskowania niesprawiedliwości społecznej, przepracowywania przeszłych narracji i krytycznej pracy nad pamięcią historyczną w celu budowania wspólnej przyszłości. W opinii międzynarodowego jury zarówno prace „Pogranicza”, jak i Forensic Architecture udowadniają, że w dzisiejszej Europie warto tworzyć śmiałe i dalekosiężne projekty kulturalne oparte na wartościach humanistycznych i empatii.
10. Europejska Nagroda Kultury Księżniczki Margriet przyznawana przez Europejską Fundację Kultury wręczona zostanie 16 maja podczas uroczystej ceremonii w Teatrze Miejskim Stadsschouwburg w Amsterdamie. Oprócz nagrody w wysokości 25 000 euro laureaci otrzymają mapę Europy stworzoną przez holenderskiego artystę Jana Rothuizena. Tego wieczoru swoją premierę będzie miała również publikacja podsumowująca ostatnie 10 lat Nagrody.
Uroczystość poprzedzona zostanie 24-godzinnymi warsztatami, European Cultural Challenge, podczas których dotychczasowi laureaci nagrody, artyści, stypendyści, badacze, przedstawiciele fundacji społeczno-kulturalnych, mediów i polityki omawiać będą konkretne przypadki prac inicjujących pozytywne zmiany społeczne. Celem European Cultural Challenge jest zarówno stworzenie takiej sieci środowisk twórczych, która przyczyniłaby się do budowy Europy otwartej, inkluzyjnej i demokratycznej, jak i podjęcie się próby wspólnego wypracowania konkretnych działań służących osiągnięciu tego celu. Wydarzenie przeznaczone jest dla zaproszonych gości i odbędzie się w Hotelu Arena w Amsterdamie, 15 i 16 maja.
Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” (Polska) to zarówno założona w 1990 roku, pozarządowa Fundacja Pogranicze, jak i powstały w 1991 roku i mający swoją siedzibę w Sejnach, w województwie podlaskim, Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”. Działając na wielu płaszczyznach: artystycznej, badawczej, dokumentacyjnej czy edukacyjnej, „Pogranicze” przywraca tak lokalnej, jak i szerszej społeczności bogatą, choć zapomnianą spuściznę regionu, który przez lata kształtowany był przez różne kultury, grupy etniczne czy wyznaniowe, języki, światopoglądy i tradycje. Organizowane przez Ośrodek wystawy, spektakle czy koncerty wskrzeszają kulturowe imaginarium często nieobecnych już społeczności pogranicza, prowadzą dialog z budowanym na współistnieniu różnorodności dziedzictwem tych ziem, budują mosty pomiędzy ludźmi różnych religii, narodowości i kultur.
Fundacja utrzymuje również znaną na całym świecie orkiestrę klezmerską (czerpiącą z tradycji muzycznej zamieszkujących Europę Środkowo-Wschodnią Żydów aszkenazyjskich) i organizuje warsztaty oraz sympozja na temat dialogu międzykulturowego dla teoretyków i praktyków kultury z całego świata.
Dedykujemy tę nagrodę Suwalszczyźnie. Ludziom w Sejnach, Żegarach, Dusznicy, Krasnogrudzie. To jest nagroda, którą trzeba się dzielić ze wszystkimi, którzy od lat są z nami w tej pracy – mówi Bożena Szroeder z Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”.
Forensic Architecture (UK) to multidyscyplinarny kolektyw badawczy z siedzibą w Goldsmiths College na Uniwersytecie Londyńskim. Ta międzynarodowa grupa architektów, artystów, filmowców, naukowców z różnych dziedzin, prawników i aktywistów, którzy przy użyciu środków artystycznych i nowych metod technologicznych wspólnie prowadzą dogłębne analizy, studia przypadku czy wręcz dochodzenia kryminalne w sprawie różnych zbrodni, miejsc katastrof humanitarnych czy działań wojennych, zajmuje się śledzeniem sposobu, w jaki konflikt organizuje i przekształca rzeczywistość. Ich balansujące na styku architektury, dziennikarstwa, prawa, polityki i sztuki prace przekształcają teoretyczne rozpoznania badawcze w politycznie stosowaną praktykę (dociekania Forensic Architecture często stają się materiałem dowodowym w prowadzonych śledztwach).
W pracy Forensic Architecure interesujące jest połączenie wypracowanych przez kryminalistykę narzędzi analizy miejsca zbrodni z rekonstrukcją jako współczesną praktyką artystyczną, która za pomocą śladów stara się odtworzyć przeszłe wydarzenie – mówi Dorota Sajewska, kulturoznawczyni z Uniwersytetu w Zurychu.
Podczas zeszłorocznych documenta w Kassel grupa Forensic Architecture zaprezentowała pracę 77sqm_9:26min – rekonstrukcję popełnionego w 2006 roku, w Kassel morderstwa niemieckiego obywatela pochodzenia tureckiego, Halita Yozgata. Było to już dziesiąte zabójstwo dokonane przez neonazistowską grupę terrorystyczną Narodowosocjalistyczne Podziemie, organizacja infiltrowana była więc przez niemieckie służby specjalne. Jeden z agentów tych służb obecny był w momencie zastrzelenia Halita Yozgata na miejscu zbrodni. Jednak, jak później zeznał, nie usłyszał wystrzału, nie poczuł prochu ani nie zauważył ciała. Sąd uznał jego wersję zdarzenia za wiarygodną. Praca 77sqm_9:26min jest precyzyjną rekonstrukcją okoliczności tamtej zbrodni jednoznacznie dowodzącą, że niemiecki agent kłamał.
10. Europejska Nagroda Kultury Księżniczki Margriet
Laureaci: Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” (Polska), Forensic Architecture (Wielka Brytania)
Wręczenie: 16 maja 2018 roku
Teatr Miejski Stadsschouwburg w Amsterdamie
Warsztaty European Cultural Challenge
15 i 16 maja 2018 roku
Hotel Arena w Amsterdamie
