Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie włącza się w obchody stulecia niepodległości Polski wystawą Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy. To próba przyjrzenia się roli, jaką w dwudziestowiecznych narracjach narodowo-wyzwoleńczych odgrywają kobiety.
Wystawa odwołuje się do różnych tradycji niepodległościowych na świecie: poczynając od 1918 roku, poprzez rok 1945, który zapoczątkował dekolonizację Południa, po rok 1989, wyznaczający koniec reżimu komunistycznego w Europie i dający początek nowej, globalnej epoce w dziejach świata. W swej podróży przez różne geografie i momenty historyczne wystawa opowiada o upłciowieniu narracji historycznych, które wykluczają i pomijają kobiety, dając tym samym prymat męskiej wizji świata.
Tytuł wystawy jest postulatem, by zamiast przyglądać się symbolicznej kobiecości, jaką jest Niepodległa, metonimia niepodległej Polski, przyjrzeć się rzeczywistym kobietom biorącym udział w walkach niepodległościowych, a także temu, co obecność kobiet – lub częściej ich nieobecność – mówi o kondycji państwa, narodu lub szerzej, współczesnej kultury. Stąd tytuł „niepodległe” – dotyczący podmiotu zbiorowego – nie tylko wskazuje na lukę, jaką w opowiadaniu historii zrodziła nieobecność żeńskiej części społeczeństwa, ale również podkreśla sprawczość podmiotu politycznego, jakim są kobiety nie-podlegające wymogom stawianym przez dominującą kulturę. Prace dwudziestu dziewięciu artystek i artystów, zgromadzone na wystawie, podważają męsko-centryczną wizję świata i historii, próbując kształtować bardziej różnorodny wizerunek kobiecości i sposób reprezentowania kobiet w historii.
Początek XX wieku przyniósł różne, często ścierające się ze sobą wizje polskiej niepodległości. Otwierająca wystawę praca Bownika Rewers 8 pokazuje kurtkę marszałka Józefa Piłsudskiego, twórcy polskiej niepodległości i pierwszego przywódcy niezależnego państwa, wywróconą na lewą stronę. Gest ten nie tylko zakorzenia narrację wystawy w historycznym momencie odrodzenia Polski, ale również zwraca uwagę na jej zakryte, niewidoczne aspekty, jakimi są między innymi pominięcia w historiografii walczących o niepodległość kobiet. Mało kto wie, że w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet i innych organizacji paramilitarnych tworzonych na ziemiach polskich od 1912 roku o niepodległość walczyły tysiące kobiet. Ich losy i dokonania dzięki badaczkom i historyczkom dopiero niedawno zaczęły wychodzić z cienia. Rewersem postaci Piłsudskiego jest na wystawie niemieszcząca się w szeregach myślicieli polskiej niepodległości Róża Luksemburg. Jej ponadnarodowe idee walki z wyzyskiem wydają się aktualną receptą na niektóre bolączki zglobalizowanego świata.
Artyści: Anna Baumgart, Bownik, Gloria Camiruaga, Filipa César, Kudzanai Chiurai, Ewa Ciepielewska, Tony Cokes, Katarzyna Górna, Marlene Dumas, Eulàlia Grau, Zuzanna Hertzberg, Lubaina Himid, Sanja Iveković, Zuzanna Janin, Mathieu Klebeye Abonnenc, Zbigniew Libera, Goshka Macuga, Anna Niesterowicz, Thenjiwe Niki Nkosi, Colette Omogbai, Witek Orski, Frida Orupabo, Aleksandra Polisiewicz, Jadwiga Sawicka, Catarina Simão, Trinh T. Minh-ha, Adejoke Tugbiyele, Kemang Wa Lehulere, Emma Wolukau-Wanambwa
Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy
Kuratorka: Magda Lipska
Współpraca: Annett Busch, Marie-Hélène Gutberlet
Otwarcie: 26 października 2018 roku, godz. 19.00
Wystawa potrwa do 3 lutego 2019 roku
Muzeum nad Wisłą w Warszawie
