Dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Narodowego w Warszawie do zbiorów MNW trafi kolekcja 89 rzeźb Augusta Zamoyskiego (1893–1970). Negocjowana od kilku lat umowa o zakup rzeźb i praw autorskich do spuścizny artystycznej rzeźbiarza została podpisana 15 stycznia 2019 roku w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Paryżu, z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Narodowego w Warszawie.
Decyzją wicepremiera, ministra kultury prof. Piotra Glińskiego dzieła wzbogacą zbiory Muzeum Rzeźby w Królikarni, oddziału MNW – co pozostaje w zgodzie z zamysłem artysty, który tu właśnie widział ich miejsce. Od 2007 roku Muzeum Literatury w Warszawie przechowuje także archiwum Augusta Zamoyskiego. W jego skład wchodzą notatki, korespondencja, szkicowniki, filmy i fotografie wybitnego rzeźbiarza.
Zawarta w Paryżu umowa w sposób bezprecedensowy przenosi na Muzeum Narodowe w Warszawie całość autorskich praw majątkowych do spuścizny Zamoyskiego.
W pracę nad sprowadzeniem kolekcji Augusta Zamoyskiego od początku zaangażowany był ś.p. Jacek Miler, dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN oraz Andrzej Wat. Ze strony polskiej, w imieniu dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie, prof. Jerzego Miziołka, umowę podpisała kuratorka projektu, Ewa Ziembińska z Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie. – To wielka radość, że dzieła Augusta Zamoyskiego jednego z niewielu polskich rzeźbiarzy o tak znakomitym dorobku, cenione przez znawców i krytyków sztuki, dzięki podpisanej w Paryżu umowie niebawem znajdą się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Cieszę się, że dzieła, które do tej pory były za granicą kraju, po latach wysiłków wielu osób będą udostępnione polskiej publiczności – mówi.
Kolekcja składa się z 89 rzeźb pochodzących ze wszystkich okresów twórczości Augusta Zamoyskiego, od wczesnych prac powstałych jeszcze w rodzinnym majątku artysty w Jabłoniu na Lubelszczyźnie, po prace z ostatnich lat życia, w tym projekt rzeźby Zmartwychwstanie, którą przygotowywał na swój nagrobek w Saint-Clar-de-Rivière. Obok dzieł rzeźbiarskich do kolekcji należy także 12 rysunków i szkiców przygotowawczych do rzeźb oraz zestaw własnoręcznie wykonanych przez artystę i używanych przez niego dłut. Zamoyski tworzył w różnych materiałach, wiele jego dzieł powstało w marmurze, granicie, diorycie. Rzeźbiarza interesowały zagadnienia związane ze strukturą materiału oraz możliwościami kształtowania form bezpośrednio w kamieniu (taille directe). Tworzył także dzieła z brązu, wykonywane techniką na wosk tracony przez znane francuskie i włoskie odlewnie, oraz w gipsie. Stosunkowo niewiele prac zostało wykonanych w drewnie, są to dzieła, które powstały przede wszystkim okresie formistycznym (1918–1924). W kolekcji znajdują się tak cenne rzeźby, jak Łza. Portret Rity Sacchetto, pierwszej żony artysty, słynnej włoskiej tancerki (1917, gips); Ich dwoje (kilka wersji przygotowawczych w drewnie oraz w gipsie); z okresu paryskiego – Głowa Antoniego Słonimskiego (1923–1927, dioryt), Portret Louisa Marcoussisa (1923, gips malowany na czarno, brąz), Portret Serge’a Lifara (1933, czarny granit bretoński, gips) oraz liczne akty kobiece wykonane w różnokolorowych marmurach; portrety i figury całopostaciowe; ponadto prace z okresu brazylijskiego: m.in. projekty pomnika Fryderyka Chopina w Rio de Janeiro, a także projekt pomnika biskupa Adama Sapiehy w Krakowie, na temat którego artysta korespondował z Karolem Wojtyłą, oraz prace z okresu późnej twórczości artysty, w której dominuje tematyka religijna – Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Święty Jan Chrzciciel (wersje w gipsie i w brązie).
August Zamoyski był jednym z najważniejszych polskich rzeźbiarzy XX wieku. Pierwsze nauki pobierał w Jabłoniu, w majątku rodzinnym hrabiów Zamoyskich, gdzie u miejscowego kowala i stolarza nauczył się podstaw rzemiosła. Po wybuchu wojny w 1914 roku dostał się do niewoli niemieckiej. Dzięki staraniom krewnych wkrótce trafił do Berlina, pracował tam jako pomocnik kamieniarza. Wkrótce poznał Ritę Sacchetto, znaną tancerkę, która skłoniła go do wyboru drogi artystycznej. Pomimo sprzeciwu rodziny, Rita została jego żoną. W Berlinie i Monachium studiował rysunek i rzeźbę. Zaprzyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim, za jego pośrednictwem związał się z kręgiem pisma „Zdrój” i grupą Bunt. Wystawiał wówczas swoje prace w Poznaniu i Berlinie. W 1918 roku kupił w Zakopanem dom i tam zamieszkał. Należał do środowiska zakopiańskiej bohemy. Współtworzył grupę Ekspresjonistów Polskich, która wkrótce przyjęła nazwę Formistów. Wystawiał w wielu miastach Polski – w Krakowie, Warszawie, Lwowie, Poznaniu. Od 1923 roku mieszkał we Francji, jednak kilka miesięcy w roku spędzał w Zakopanem, gdzie zachował pracownię. W tym okresie osiągał sukcesy sportowe (był zapalonym biegaczem, narciarzem, cyklistą). Do jego najbardziej spektakularnych dokonań należał przejazd rowerem z Paryża do Zakopanego – 2928 kilometrów w ciągu kilkunastu dni, po 130 km dziennie. Należał do głównych organizatorów wystawy sztuki polskiej w Paryżu w 1929 roku. W latach 1940–1955 przebywał w Brazylii, gdzie założył i prowadził szkoły rzeźby w Rio de Janeiro, przy Akademii Sztuk Pięknych oraz samodzielną szkołę w São Paulo. Od 1955 do śmierci mieszkał i tworzył we Francji.
Jeszcze przed II wojną światową zyskał pełne uznanie krytyki i publiczności, wiele jego rzeźb trafiło do zbiorów publicznych.
