Pierwszy nie nakręcony przez Niemców i niepropagandowy filmowy materiał archiwalny z warszawskiego getta zobaczymy w nowym filmie Erica Bednarskiego. W przeddzień przypadającej na 19 kwietnia rocznicy Powstania w getcie warszawskim jest on pretekstem do rozważań na temat pamięci getta i jego wpływu na dzisiejsze oblicze stolicy.
Na początku 1941 roku, Polak, miłośnik kamer 8 mm nakręcił niezwykły, dziesięciominutowy film. Ryzykując życie, filmował po obu stronach muru getta, niedługo po podziale miasta. Pokazywał Warszawę tamtych dni.
70 lat później, reżyser i scenarzysta filmu, Eric Bednarski odkrył ten unikalny materiał filmowy. Potraktował ten dokument jako punkt wyjścia do rozważań na temat pamięci oraz jaki wpływ wywarło utworzenia getta i jego kształt oraz konstrukcja na dzisiejsze oblicze stolicy. Konfrontując obrazy z przeszłości z dzisiejszymi zdjęciami miasta, „Warszawa: Miasto Podzielone” opowiada m.in o początkach funkcjonowania getta w latach 1940–41 r. i procesie podziału stolicy wprowadzonym przez nazistów, który analizuje w kontekście miasta.
– Po odnalezieniu tego unikalnego materiału archiwalnego, czułem obowiązek i odpowiedzialność, by podzielić się nim z innymi. Ale by to zrobić chciałem ubrać go zarówno w szerszy kontekst historyczny, jak i miejski, odnosząc się przy tym do współczesnej Warszawy, którą codziennie przemierzamy – mówi Bednarski.
Przedwojenna Warszawa była kosmopolitycznym miastem, zamieszkałym przez ponad milion ludzi, w tym prawie 400.000 Żydów. Getto, które zostało przymusowo utworzone przez niemieckiego okupanta, stało się miejscem przetrzymywania prawie 450.000 Żydów z Polski oraz innych państw europejskich. Prawie wszyscy stali się ofiarami Holokaustu.
Film „Warszawa: Miasto Podzielone” Bednarskiego łączy dokumenty historyczne i bogaty materiał archiwalny nakręcony przez filmowca amatora w 1941 roku, z wizją urbanistyczną dzisiejszej Warszawy i twarzami jej współczesnych mieszkańców. Ocaleni z getta oraz naoczni świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają przejmujące historie związane z tragedią rozegraną w mieście, które wciąż nazywają swoim domem.
– Sienna to ulica, której się bałam i boję się do dzisiaj. Nigdy nie przeszłam tą ulicą bez uczucia lęku – opowiada jedna z bohaterek filmu, Agata Bołdok, która jako mała dziewczynka uciekła z getta przez dziurę w murze na ulicy Siennej.
„Warszawa: Miasto Podzielone” pokazuje niemiecką biurokrację i planowanie urbanistyczne jako część nazistowskiego systemu zagłady. Historycy urbanistyki oraz architekci wyjaśniają antysemickie prawodawstwo uchwalone przez nazistowską administrację Warszawy oraz plany i budowę murów getta.
Film pokazuje także innych warszawiaków m.in Eleonorę Bergman oraz Beatę Chomątowską, skupionych na badaniu i zachowaniu pamięci o historii tej części miasta, praktycznie doszczętnie zrównanej z ziemią podczas II Wojny Światowej.
Autorem zdjęć do „Warszawa: Miasto Podzielone” jest legendarny polski operator Jacek Petrycki, który współpracował z wieloma wybitnymi twórcami m.in z Agnieszką Holland i Krzysztofem Kieślowskim. Muzykę skomponował Daniel Bloom – ceniony muzyk, wielokrotnie nominowany do Fryderyków.
Autentyczność archiwalnego materiału filmowego została potwierdzona przez ekspertów w Yad Vashem, w Polskiej Filmotece Narodowej, BBC oraz Imperial War Muzeum w Londynie. Nadanie mu odpowiednich ram interpretacyjnych wymagało wielu lat badań. Varsavianista Zygmunt Walkowski analizował poszczególne klatki nagrania, aby ustalić, gdzie powstały sceny zarejestrowane na taśmie 8 mm.
Premiera filmu „Warszawa: Miasto Podzielone” odbędzie się 11 maja 2019 roku w Warszawie podczas 16. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity.
Eric Bednarski to wielokrotnie nagradzany, kanadyjsko-polski scenarzysta i reżyser mieszkający w Warszawie. Za film dokumentalny „The Strangest Dream”[Sen o Atomie] o Józefie Rotblacie, zrealizowany we współpracy z National Film Board of Canada dostał nagrodę Gemini oraz został nominowany do prestiżowej nagrody Writers Guild of Canada. Otrzymał także odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, przyznawaną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Filmy Bednarskiego były prezentowane na międzynarodowych festiwalach oraz w instytucjach międzynarodowych takich jak ONZ, Parlament Europejski czy Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Jest autorem scenariusza i reżyserem filmu, a także współproducentem filmu „Warszawa: Miasto Podzielone”.
Montażem zajęli się Stefan Ronowicz (montowany przez niego film dokumentalny „The Square” był nominowany do Oscara) oraz znany warszawski montażysta Miłosz Hermanowicz. Producentką filmu jest Dorota Przyłubska z Pado Studio Film, która wyprodukowała kilkadziesiąt filmów dokumentalnych w tym m.in. film w reżyserii Bednarskiego „Neon”.
Podstawowe informacje o projekcie
- TYTUŁ: Warszawa: Miasto Podzielone (Warsaw: A City Divided)
- KRAJ/ROK: Polska, 2019
- CZAS TRWANIA: 70 min.
- REŻYSERIA / SCENARIUSZ: Eric Bednarski
- PRODUCENT: Dorota Przyłubska – Pado Studio Film
- CO-PRODUKCJA: Eric Bednarski, Mazowiecki Instytut Kultury, Instytut Adama Mickiewicza/Culture.pl, Telewizja Polska S.A, Pado Studio Film
- ZDJĘCIA: Jacek Pertycki, PSC & Jerzy Rudziński, Magda Kowalczyk
- MONTAŻ: Miłosz Hermanowicz, Stefan Ronowicz
- MUZYKA: Daniel Bloom
- GATUNEK: pełnometrażowy film dokumentalny
