Do 22 września w warszawskiej Galerii Propaganda prezentowane są prace Włodzimierza Pawlaka z cyklu Anatomia samolotu.
Impulsem do powstania tego najnowszego cyklu obrazów wybitnego malarza, członka historycznej Gruppy, Włodzimierza Pawlaka były wydarzenia z 10 kwietnia 2010 roku. Katastrofa smoleńska stała się pretekstem poszukiwań odpowiedzi na pytanie, czy sztuka współczesna, a przede wszystkim malarstwo abstrakcyjne, może rezonować wydarzenia polityczne i funkcjonować w społecznym kontekście. Cykl geometrycznych obrazów, które można również nazwać analizą przystawalności trójkątów, jest rozwijającą się opowieścią, a jednak oddala się od wszelkiego rodzaju narracji.
Pierwszy z obrazów przedstawia jedynie białą sylwetkę samolotu na uwodzicielsko czerwonym tle. Jego forma została zgeometryzowana, sprowadzona do prostego szkicu przywołującego na myśl papierową zabawkę dziecka, figurę origami. Cała kompozycja stanowi mocny znak. Jest to też, nie pierwsza u Pawlaka, wariacja na temat barw narodowych. Wyseparowany trójkąt samolotu na kolejnych obrazach zostaje zmultiplikowany, zamknięty w siatki tablic dydaktycznych, przeformułowany. Figura geometryczna staje się jednym z elementów układanki, jej magiczne znaczenie zaczyna przeważać nad dosłownym rozumieniem.
Eksplozja trójkątów cichnie na mniejszych płótnach, które budzą skojarzenia ze zbliżeniem filmowym, są jak wniknięcie w strukturę poszczególnych klatek-tablic. Wyprowadzenie obszernego cyklu prac z jednej figury – trójkąta – kontrastuje z feerią użytych barw. Obrazy dosłownie wibrują kolorami, chwytają spojrzenie w pułapkę odważnych zestawień.
Włodzimierz Pawlak urodził się w 1957 roku w Korytowie koło Żyrardowa, gdzie do dziś mieszka i pracuje. Najpierw jako wolny słuchacz, a od 1980 pełnoprawny student kształcił się pod kierunkiem prof. Rajmunda Ziemskiego na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom otrzymał w 1985 roku. Na trzecim roku studiów związał się z Gruppą – jedną z najbardziej wywrotowych formacji artystycznych tamtego okresu.
Już w jednym z pierwszych cykli malarskich – Świnie z 1983 roku – wymierzył policzek panującej władzy, dając wyraz buntowniczym ideałom spajającym Gruppę. Jak pisze Anda Rottenberg: do roku 1988 twórczość Pawlaka interweniowała w polskie realia społeczne i polityczne, a jego pełne brutalności i szyderstwa, nonszalanckie malarstwo drażniło kpiną z uświęconych kanonów i wartości. Zwrot w twórczości artysty nastąpił wraz z serią Tablice dydaktyczne, następującym po nich okresie Dzienników i Notatek pośmiertnych.
Symbolicznym zamknięciem czasu zaangażowania w sprawy publiczne miał być obraz z przełomowego 1989 roku – Polacy formują flagę narodową. Biało-czerwone tło zgodnie z metodą powstawania Dzienników zostało pokryte drobnymi kreskami, wyrytymi jedna obok drugiej w tkance grubo nanoszonej farby. Jednak najbardziej nawet wsobna, egzystencjalna czy teoretyzująca twórczość Pawlaka nie była nigdy do końca oderwana od polityki i kontekstu społecznego. Jak zauważa Maryla Sitkowska, nawet w dialogach z historią sztuki polskiej Pawlak zawsze silnie akcentował jej polityczne aspekty. W notatkach artysty można przeczytać: Tylko sztuka potrafi owe wstrętne myśli o okropności lub niedorzeczności istnienia nagiąć do wyobrażeń, z którymi można żyć: są nimi wzniosłość jako artystyczne okiełznanie okropności: konieczność jako artystyczne wyładowanie wstrętu do niedorzeczności.
Włodzimierz Pawlak Anatomia samolotu
Wernisaż: 4 sierpnia 2012 r.
4 sierpnia – 22 września 2012 r.
Galeria Propaganda w Warszawie
Ul. Foksal 11/1
