Muzeum Ziemi Chełmskiej w dniu 10 listopada otworzyło wystawę malarstwa Jana Ryszarda Lisa – jednego z najbardziej wyrazistych artystów lubelskich, którego rozkwit twórczości wyznaczyły lata sześćdziesiąte oraz dwie kolejne dekady ubiegłego wieku. Pierwsza edycja tego pokazu miała miejsce w przestrzeni Muzeum Lubelskiego na przełomie grudnia 2015 i stycznia 2016.
Dokonania tego twórcy dopisały jeden z istotnych rozdziałów do dziejów malarstwa materii. Obrazy o gęstych, zbrużdżonych fakturach, monumentalne w wymowie, przypominają bardziej reliefowe utwory niż gładko zamalowane płótna. Ich kolorystyka z reguły ascetyczna, przytłumiona, z przewagą różnych odcieni czerni, ostrożnie dopuszcza barwne akcenty, jakby z obawy przed obniżeniem siły przekazu. Prace tworzone w tzw. technice własnej, powstawały przy użyciu farb akrylowych, olejnych, mieszaniny piasku z klejem, a niekiedy ich autor sięgał po sznurek czy fragmenty worka jutowego. Stawał się tu nieodrodnym wychowankiem swego mistrza prof. Aleksandra Kobzdeja ze stołecznej Akademii Sztuk Pięknych, który farbę nakładał grubymi warstwami, a do kompozycji wprowadzał materiały niemalarskie.
Surowa i pełna patosu sztuka Jana Ryszarda Lisa odzwierciedla niepokoje egzystencjalne pokolenia, które głęboko naznaczone było dramatem wojny. Malarstwo – na pierwszy rzut oka – przynależne do nurtu abstrakcji, przy uważnym oglądzie, ujawnia całą gamę rozpoznawalnych symboli: krzyża, zarysów ludzkich sylwetek, kości, czaszek, znaków skażenia radioaktywnego. Przykłady tego medium operujące ciężkimi, poruszającymi emocje materiami, nabierają mocy autorskiej wypowiedzi o tragicznych zdarzeniach czasów okupacji.
Przesłanie artysty sprzed kilku dekad, nie traci na wartości, wręcz przeciwnie, w czasach rozdartych wciąż nowymi konfliktami, nabiera szczególnego znaczenia, stając się formą ostrzeżenia na przyszłość. Najbardziej nośnym w tej grupie prac dziełem jest Requiem z 1979 roku – monumentalny dyptyk z tysiącem wypisanych farbą nazwisk więźniów obozu koncentracyjnego na Majdanku. Pokaźny obraz działa nie tylko formatem, ale też – jako świadectwo benedyktyńskiej pracy autora – wielowarstwowo naniesionym tekstem, w którym słowa wielowarstwowo przenikają się nawzajem, zacierając te wcześniejsze i uwydatniając te naniesione w następnej kolejności. Dokonania lubelskiego artysty – obok spraw egzystencjalno-społecznych – podnosiły również wątek o charakterze literackim. Swojej fascynacji poezją Norwida dał wyraz artysta w cyklu Do C. K. Norwida, gdzie zderzał tekstualne fragmenty obrazu z fakturowo opracowanymi partiami.
Wystawa w chełmskim muzeum, przypomni dokonania jednego z najznamienitszych twórców Lublina, o którym pamięć jest żywa w tamtejszym środowisku artystycznym. W połowie lat osiemdziesiątych artysta dotknięty został ciężką chorobą, z którą zmagał się do końca życia. Nawet w tym najtrudniejszym dla niego okresie, sztuka pełniła rolę antidotum na trudy i niedogodności codziennego bytowania.
Jan Ryszard Lis – w 1959 roku ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Nałęczowie. Pięć lat później z wyróżnieniem uzyskał dyplom Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni prof. Aleksandra Kobzdeja. W latach 1965–1968 pracował w Liceum Sztuk Plastycznych w Lublinie, w latach 1975–1986 w Instytucie Wychowania Artystycznego (obecnie Instytut Sztuk Pięknych) UMCS w Lublinie. W latach 1977–1983 pełnił funkcję prezesa Lubelskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków. Wielokrotnie nagradzany, m.in. I nagrodą na Ogólnopolskim Festiwalu Malarstwa, Grafiki i Rzeźby w Sopocie w 1968 roku, laureat kilku edycji Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki PRZECIW WOJNIE w Lublinie (1975 – I nagroda, 1979 – II nagroda, 1987 – Grand Prix), złotym medalem na Międzynarodowej wystawie akwareli w Bułgarii (1982), Główną Nagrodą im. J. Malczewskiego na XXXIV Ogólnopolskim Salonie Zimowym Plastyki w Radomiu. Jego prace pokazywano na międzynarodowych wystawach polskiego malarstwa w Montrealu, Tokio, Sztokholmie, Essen, Bremie, Düsseldorfie, w Rumunii i na Węgrzech.
Na wystawę Jana Ryszarda Lisa w Muzeum Ziemi Chełmskiej złoży się 41 prac datowanych na lata 1967–1986 pochodzących z kolekcji Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Państwowego Muzeum na Majdanku oraz ze zbiorów Rodziny Artysty.
Tekst: Jagoda Barczyńska
Jan Ryszard Lis, Non omnis moriar
Kuratorka: Jagoda Barczyńska
Od 10 listopada do 31 grudnia 2016 roku
Muzeum Ziemi Chełmskiej
