W Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu zostanie zaprezentowanych 40 tablic kaligrafii i iluminacji, wśród których znalazły się cenne dzieła o proweniencji od XV do XX w.
Sztuka iluminacji, która rozwinęła się kilkaset lat temu w Azji Środkowej charakteryzuje się stylizowanymi, wielobarwnymi ornamentami roślinnymi i zwierzęcymi, w tym także uzyskanymi za pomocą złotego atramentu. Jako pióra do kaligraficznego zapisu pisma arabskiego używano wysuszonej trzciny rosnącej w ciepłych krajach na brzegach jezior, rzek i innych zbiorników wodnych. Atrament natomiast wytwarzano z mieszanki składającej się z sadzy uzyskanej podczas spalania wosku pszczelego, oleju lnianego i nafty, które łączono z gumą arabską, a następnie ubijano w workach. Przed upowszechnieniem się papieru w świecie islamskim używano pergaminu.
Wraz z rozprzestrzenieniem się islamu, w krajach, które przyjęły tę religię, kaligrafia rozwijała się jako indywidualna dziedzina sztuki, dlatego też zamiast określenia „kaligrafia arabska” zaczęto używać nazwy „kaligrafia islamska”. Na Bliskim Wschodzie, w Azji Centralnej, na Wyżynie Irańskiej, w Anatolii, Afryce Północnej i Hiszpanii powstały różnorodne dukty (style) tego pisma: kufi, sulus, nesih, muhakkak, reyhani, tevki i rika.
Jak wskazuje prof. M. Uğur Derman – Stopniowo odkrywano ukryte w alfabecie arabskim elementy estetyczne i tak, około 150 lat po narodzinach islamu, pismo arabskie osiągnęło poziom artyzmu. Prawdziwe jest stwierdzenie anonimowego autora „Kaligrafia powstała dzięki próbie zapisania Koranu w jak najwspanialszy sposób, a iluminacja dzięki próbie jego jak najpiękniejszego ozdobienia”.
W Anatolii sztukę tę pokochali najpierw Seldżucy, a później Osmanowie, którzy po zdobyciu Konstantynopola (1453) założyli tam swoją stolicę Stambuł, czyniąc z tego miasta centrum artystyczne świata islamskiego, gdzie zaczęły powstawać różne rodzaje i przykłady kaligrafii, o czy świadczą właśnie rękopisy Koranu. Zapewne dlatego pojawiło się następujące powiedzenie anonimowego autora: „Koran został objawiony na Półwyspie Arabskim, wyrecytowany w Egipcie, a zapisany w Stambule”.
Wrocławskiej publiczności przedstawione zostaną starannie wybrane eksponaty – na wystawie można będzie zobaczyć powstałe w okresie ponad 400 lat przykłady koranicznej kaligrafii autorstwa najwybitniejszych artystów, a dodatkowych wrażeń estetycznych dostarczą iluminacje i zdobienia pudełek na Koran.
Wystawa udostępniona dzięki dr. hab. Öztürkowi Emiroğlu, dyrektorowi Yunus Emre Enstitüsü – Centrum Kultury Tureckiej w Warszawie. Uzupełnieniem ekspozycji są cztery współczesne kaligrafie wypożyczone przez Muftiego Tomasza Miśkiewicza Przewodniczącego NKM Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej.
Koran: kaligrafia i iluminacja w stylu osmańskim
Od 17 lutego do 13 kwietnia 2017 roku
Muzeum Etnograficzne, Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
