25 czerwca 2010 roku w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy Tajemnice Rynku Górnego w Wieliczce. W 2009 r. rozpoczęła się rewitalizacja Rynku Górnego w Wieliczce. Równolegle z przebudową nawierzchni trwały badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich, zlecone i finansowane przez Urząd Miasta i Gminy Wieliczka.
Nowe odkrycia i pozyskane materiały z wykopalisk zrodziły pomysł zorganizowania w muzeum wystawy poświęconej 700 – letniej historii rynku, stanowiącego centrum śródmieścia Wieliczki od czasów średniowiecznych. Funkcję placu targowego pełnił rynek już od wieków średnich do połowy XX w. Na środku wznosiły się dwie bliźniacze hale targowe – jatki. Od strony południowej przylegały do nich dwa kolejne budynki (w jednym z nich prawdopodobnie mieściła się waga miejska), a od strony zachodniej drewniana wieża strażnicza z pręgierzem. Wszystkie pierzeje rynku zabudowane były parterowymi, drewnianymi domami mieszkalnymi. W jednym z nich znajdował się także ratusz wielicki.
Zmiany w zabudowie rynku wymusiły dwa poważne pożary jakie miały miejsce w 1776 i 1877 r. Po pierwszym z nich na miejsce spalonych wzniesiono nowe, również drewniane budynki. Wyjątek stanowiła pierzeja południowa gdzie wybudowany został piękny późnobarokowy pałac J. i K. Przychockich. Dopiero po kolejnym pożarze jaki miał miejsce w 1877 r. pojawiła się dobrej klasy zabudowa murowana, która z nielicznymi zmianami przetrwała do czasów współczesnych.
Wszystkie te zmiany ilustrują mapy i plany Wieliczki pochodzące z różnych okresów, począwszy od planu M. Germana sporządzonego w 1638 r. Rysunki M. Seykotty ukazują Rynek z połowy XIX w., a zdjęcia i widokówki wykonane przez wielickich fotografów przybliżają jego widok z początków XX w.
Rynek wielicki był miejscem ważnych wydarzeń historycznych. Tu 24 II 1846 r. Edward Dembowski odczytał Manifest Rządu Narodowego i ogłosił rewolucję społeczną. Zostało to upamiętnione tablicą wmurowaną w ścianę pałacu Przychockich. Scenę tę przedstawia również A. Długosz na obrazie Rewolucja Krakowska 1846 r.
Rynek wielicki wielokrotnie zmieniał nazwę – przed II wojną światową nosił imię Marszałka Edwarda Rydza Śmigłego. W 1946 r. Rada Narodowa podjęła uchwałę i nazwano go Placem Ignacego Daszyńskiego, a na początku lat pięćdziesiątych Placem Obrońców Pokoju. Uroczystości z 1946 r. związane były z odsłonięciem istniejącej do dzisiaj tablicy pamiątkowej. W zbiorach wielickiego muzeum znajdują się pamiątki dotyczące tego wydarzenia – zaproszenie oraz księga z wpisami uczestników spotkania.
W czasach powojennych powierzchnia Rynku Górnego została poddana dwukrotnym przebudowom. Pierwsza nastąpiła w1969 r. – wówczas ułożono na płycie kostkę z czerwonego porfiru, a na samym środku ustawiono fontannę w kształcie ziemskiego globu. W trakcie obecnych prac prowadzone badania archeologiczne pozwoliły odkryć wiele interesujących obiektów. Najstarsze z nich słabo zachowane i stosunkowo nieliczne wiążą się jeszcze z czasami starożytnymi. Największa ilość przedmiotów datowana jest na okres od średniowiecza po wiek XX.
Na wystawie prezentowane są licznie pozyskane numizmaty, w tym zespół odkryty w naczyniu glinianym składający się z trzech kop groszy praskich wybitych za czasów Wacława II i Jana Luksemburczyka. Znaczącą część ekspozycji stanowią przedmioty codziennego użytku, wykonane z drewna, skóry i metalu. Zaliczyć do nich możemy: łyżkę drewnianą, nóż, klucz, guziki, but skórzany, medalik, fragmenty beczek, pojemniki szklane, kafle piecowe, a także gliniane naczynia, fajki i lampki. Ciekawe odsłonięcia konstrukcji drewnianych prezentowane są na fotografiach i wydrukach wielkoformatowych.
Uzupełnieniem ekspozycji jest zrekonstruowany fragment nawierzchni z, przebiegającym pod nią, drewnianym rurociągiem wodnym z początków XIX w.
Wystawę można zwiedzać w Zamku Żupnym do 9 października 2010 r.
