W okresie od 8 września do 24 października 2010 r. w Galerii Baszta i Strzelnica Muzeum w Bielsku-Białej można oglądać wystawę Albrecht Dürer i jego epoka, grafika ze zbiorów Wschodniosłowackiego Muzeum w Koszycach. Prezentowane grafiki stanowią fragment zespołu, przekazanego do zbiorów Muzeum w 1888 roku, będącego dziedzictwem testamentowym Imricha Henszlmanna.
Muzeum Wschodniosłowackie w Koszycach powstało w 1872 roku. Zbiory Muzeum były gromadzone na kanwie epoki romantyzmu m.in. dzięki darowiznom i zapisom. Do jednego z największych zespołów muzealnych w Koszycach należy zapis testamentowy Imricha Henszlmanna z 1888 roku. Był to szeroki przekrój pasji zbieraczych tego wybitnego patrycjusza koszyckiego. Henszlmann przekazał do zbiorów muzealnych swoją bibliotekę, zbiór graficzny, zespół fotografii, kolekcję rysunków, malarstwa i rzeźby oraz numizmaty i eksponaty archeologiczne.
Kim był Imrich Henszlmann?
Ukończył studia medyczne, jednak całe swoje życie poświęcił historii sztuki i archeologii oraz ochronie zabytków. Jak już powyżej odnotowano, był członkiem rodziny patrycjuszy koszyckich, współzałożycielem Towarzystwa Górnych Węgier w Koszycach, Protoplastą tutejszego Muzeum. Był autorem pierwszej węgierskiej pracy naukowej dotyczącej twórczości Albrechta Dürera (1846).
Historię zbiorów Imricha Henszlmanna możemy śledzić m.in. dzięki zachowanej, bogatej korespondencji z księgarzami, antykwariuszami i marchandami z wielu stolic europejskich,
Znajdującej się w archiwum Muzeum Wschodniosłowackiego. Wiele dzieł Henszlmann przywiózł zapewne osobiście ze swoich licznych podróży do Austrii, Niemiec, Włoch, Francji i Anglii.
Kolekcja Muzeum w Koszycach podobnie jak inne, poddana była wielu wojennym perturbacjom, których wynikiem było rozproszenie zbiorów. Do dziś zidentyfikowano tylko część eksponatów z tej spuścizny. W koszyckiej kolekcji znajdujemy dzieła najwybitniejszych artystów Włoch, Francji i Niemiec z okresu od XV do XVIII wieku. Czołówkę stanowią tu drzeworyty i miedzioryty Albrechta Dürera, Albrechta Altdorfera, Marcantonia Raimondiego, Hansa i Barthela Behamów i innych.
Zapis Imricha Henszlmanna będący podstawą zbiorów Galerii Rakoczego Muzeum Górnych Węgier, a potem kolekcji grafiki Muzeum Wschodniosłowackiego, zachęcił do podobnego działania współczesnych mu kolekcjonerów do przekazywania swoich zbiorów koszyckiej placówce. Po wieloletnich rozproszeniach i przemieszczeniach w 1968 roku do Koszyc wróciły 294 sztychy, które możemy zaliczyć do skarbów sztuki europejskiej.
Wystawa prezentowana w Muzeum w Bielsku-Białej podzielona jest na dwie części, jedną stanowi sala (Galeria Baszta) z siedemnastoma pracami wyłącznie autorstwa Albrechta Dürera (1471-1528). Możemy tu oglądać m.in. cztery dzieła wykonane do Apokalipsy Św. Jana, trzy kompozycje z Dużej Pasji, cztery dzieła z Żywotów Panny Marii, słynnego Rhinocervsa (Nosorożca) oraz kilka dzieł samodzielnych. Drugą część ekspozycji stanowi sala (Galeria Strzelnica) eksponująca 45 ze 147 drzeworytów składających się na słynny Tryumfalny pochód cesarza Maksymiliana I. Na zamówienie cesarza nad ich powstaniem pracowali Albrecht Dürer. Albrecht Altdorfer, Hans Springinklee i Hans Burgkmair, Hans Schäfelein, Leonhard Beck, Erhard Schön i prawdopodobnie brat Albrechta Dürera, Hans Dürer.
W przypadku indywidualnych prac Albrechta Dürera mamy do czynienia z drzeworytami, jednym miedziorytem (Rycerz , Śmierć i Diabeł 1513) i stalorytem (Wielkie działo 1518). To oryginalne dzieła artysty powstałe za jego życia (dotyczy to samych matryc jak i tłoczenia z nich grafik), oraz po jego śmierci. Najpóźniejszą odbitkę z 1620 r. stanowi wspomniany Rhinocervs (wszystkie prace tłoczone z oryginalnych matryc Dürera). Należy tu zaznaczyć, iż mimo tego faktu nie pomniejsza to wartości tych dzieł dla historyków sztuki i kolekcjonerów.
Tryumfalny pochód… to dzieło drzeworytnicze wykonane na zamówienie samego cesarza Maksymiliana I (1459-1519). Cykl doczekał się kilku edycji w XVI w. ale dopiero po śmierci cesarza, wszystkie tłoczono na papierach czerpanych ze zindywidualizowanymi znakami wodnymi, co m.in. pozwala na właściwe datowanie poszczególnych tłoczeń. Kolejne edycje ukazały się dopiero w XVIII i XIX wieku. Prace nad wykonaniem dzieła trwały kilka lat, jako pierwsze zostały wykonane szkice kompozycyjne na podstawie, których realizowano matryce. Zachowały się akwarele i rysunki do tego dzieła autorstwa Albrechta Dürera m.in. w zbiorach Albertiny. Najwcześniejsze prace do tego cyklu datowane w kompozycji 1508 wykonał Hans Burgkmair. Należy zaznaczyć, że sam cesarz Maksymilian I brał czynny udział w kształtowaniu kompozycji całego dzieła.
Na czterdzieści pięć grafik prezentowanych na wystawie w bielsko-bialskim Muzeum większa część to reprinty tłoczone w końcu XVIII wieku z oryginalnych, zachowanych matryc, na papierach ręcznie czerpanych. Pięć prac to litograficzne realizacje Heinricha Recka z lat 1850-1900 oraz cztery prace będące kopiami z epoki Hansa Guldenmunda (ok. 1490-1560) wg Albrechta Dürera.
Grzegorz Madej
Muzeum w Bielsku-Białej
Albrecht Dürer i jego epoka, grafika ze zbiorów Wschodniosłowackiego Muzeum w Koszycach
Galeria Zamkowa – Baszta
termin: 8 września 2010 – 24 października 2010
