30 listopada 2010 roku o godzinie 18.00 w Muzeum Sztuki w Łodzi odbędzie się wernisaż wystawy Powidoki życia. Władysław Strzemiński i prawa dla sztuki.
Władysław Strzemiński to postać-ikona, jeden z najradykalniejszych twórców związanych z awangardą dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. To także postać kluczowa dla Muzeum Sztuki w Łodzi – to dzięki jego staraniom powstała Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy a.r, dając w 1931 roku początek tej instytucji. Powidoki życia są pierwszą po siedemnastu latach wystawą monograficzną artysty. Jej celem jest ponowna interpretacja twórczości Władysława Strzemińskiego i umieszczenie jej we współczesnym świecie.
Wielowątkowa działalność Strzemińskiego miała na celu przekształcanie nie tylko sztuki, którą można nazwać wysoką – malarstwa, rzeźby, architektury, ale także szeroko rozumianego designu, co w ostatecznym rozrachunku miało doprowadzić do zmiany otoczenia człowieka i jego życia. Dziś jego postawa jest zazwyczaj odczytywana jedynie w kontekście historycznym, tymczasem wydaje się, że pytania, na które odpowiedzi szukał Strzemiński – jakie prawidła rządzą sztuką, jakie ona ma prawa, czy można ją oderwać od życia i jak daleko może ona na nie wpływać – są nadal aktualne.
Czym są tytułowe powidoki, będące kluczowym pojęciem dla teorii widzenia Strzemińskiego? Fizjologicznie rzecz ujmując, siatkówka w oku zachowuje widziany obraz dłużej niż sam moment oglądania rzeczy – zapamiętuje widok, mimo że zdążyliśmy już odwrócić wzrok. Z tego powodu oko ma możliwość nakładania i mieszania się obrazów – tych, które są jeszcze na siatkówce, chociaż nie patrzymy już na nie, i tych, które oglądamy w czasie rzeczywistym. Można zatem powiedzieć, że to nakładanie się obrazów na siebie umożliwia tym samym przenoszenie elementów wzrokowych z jednej dziedziny na inną np. z obrazu na rzeźbę, z rzeźby na architekturę, z architektury na życie. W ten oto sposób pewne zjawiska odkryte w malarstwie mogą być zastosowane w życiu codziennym, projektach wnętrz, a nawet w projektowaniu urbanistycznym.
Druga część tytułu Władysław Strzemiński i prawa dla sztuki odnosi się do rozważań artysty na temat prawa, któremu poświęcił dużą część swoich badań. Strzemiński był głęboko przekonany, że sztuka ma prawo do uczestniczenia w życiu, a życie ma pełne prawo do udziału w sztuce. Sztuka, zdaniem Strzemińskiego, powinna odkrywać istotne elementy życia i tworzyć ich plastyczne odpowiedniki. Sztuka nie jest oderwanym od rzeczywistości tworem – co więcej, funkcjonuje w jej ramach i wynika z niej.
Powidoki życia. Władysław Strzemiński i prawa dla sztuki stanowią największą i najważniejszą produkcję Muzeum w 2010 roku. Ekspozycji towarzyszy cykl wykładów prowadzonych przez międzynarodowych gości, seminarium analityczne z czytania tekstów teoretycznych Strzemińskiego, panel dyskusyjny oraz warsztaty i działania edukacyjne dla szerokiej publiczności.
Władysław STRZEMIŃSKI (1893-1952) – uważany jest za najważniejszą postać sztuki awangardowej w Polsce. Malarz, grafik, projektant, teoretyk i pedagog; był pionierem awangardy w Polsce lat 20. i 30. Teoria unizmu, której był autorem, stanowi istotny wkład w światową historię sztuki XX wieku. Jego działalność teoretyczna dominowała w awangardowej myśli o sztuce. Był autorem wielu artykułów i książek – do najważniejszych publikacji należą: Unizm w malarstwie (1928), Kompozycja przestrzeni i obliczenia rytmu czasoprzestrzennego (1931) – napisana wraz z żoną Katarzyną Kobro oraz wydana pośmiertnie Teoria widzenia (1958). Uczeń i bliski współpracownik Kazimierza Malewicza, przywiózł do Polski i upowszechniał idee konstruktywizmu.
Należał do najważniejszych awangardowych grup lat 20.: Blok, Praesens i a.r. Był też animatorem sztuki współczesnej – w 1929 wraz z członkami“a.r. rozpoczął gromadzenie Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej, na którą złożyły się dary przedstawicieli awangardy europejskiej m.in.: Theo van Doesburga, Maxa Ernsta, Kurta Schwittersa i Pabla Picassa (zaginiony podczas wojny, nieodnaleziony). W 1931 roku w Miejskim Muzeum Historii i Sztuki im. J. i K. Bartoszewiczów w Łodzi (dziś Muzeum Sztuki) została otwarta sala sztuki nowoczesnej – jedna z pierwszych stałych ekspozycji muzealnych na świecie poświeconych sztuce awangardowej.
Blisko 20 lat później w 1948 r. Strzemiński zaprojektował Salę Neoplastyczną w nowo przyznanym budynku Muzeum Sztuki, przeznaczoną specjalnie do prezentacji Kolekcji. Po II wojnie światowej Władysław Strzemiński krótko wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, gdzie na przekór rodzacemu się realizmowi socjalistycznemu, przekazywał młodym twórcom tradycje awangardy. Wychował pokolenie artystów, dla których jego twórczość do dziś stanowi punkt odniesienia. To dzięki niemu i jego żonie Katarzynie Kobro Łódź kojarzy się z awangardą, nowoczesnością, sztuką w ogóle.
Powidoki życia. Władysław Strzemiński i prawa dla sztuki
Muzeum Sztuki w Łodzi, ul. Więckowskiego 36, 90-734 Łódź
30 listopada 2010 – 27 lutego 2011
Projekt ekspozycji: Katja Strunz
Kuratorzy: Paulina Kurc-Maj,Jarosław Lubiak
Konsultacja: Zenobia Karnicka
