Wystawa Polonia i inne opowieści jest pierwszym indywidualnym pokazem Allana Sekuli w Polsce. Łączy najstarsze i najnowsze prace, choć nie jest klasyczną retrospektywą. Skonstruowana jest wokół dwóch głównych zagadnień: społecznego zaangażowania oraz poszukiwania obszaru, w którym to, co prywatne, osobiste łączy się z tym, co uniwersalne i powszechne.
Problematyka ta jest najmocniej zaakcentowana w najnowszej pracy Allana Sekuli, zrealizowanej specjalnie dla Zachęty oraz słynnej uniwersyteckiej galerii, The Renaissance Society w Chicago. To tytułowa Polonia i inne opowieści, w której artysta dotyka wątków bardzo osobistych, związanych z polskimi korzeniami jego rodziny ze strony ojca, jak i ogólnym problemem emigracji, Polonii chicagowskiej i szeroko ujętych relacji polsko-amerykańskich, widocznych w gospodarce czy polityce.
Prezentacji tej pracy towarzyszą fotografie (pokazane w formie projekcji slajdów) wykonane przez Sekulę w czasie jego pierwszej podróży do Polski, zimą 1990 roku (Chodzenie po wodzie). Stanowią one ciekawy kontrapunkt dla zdjęć powstałych w 2009 roku. Pokazują nasz kraj w początkach przemian, które doprowadziłydo wstąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.
Pozostałe prace to dziś już prawie podręcznikowy wybór z twórczości Allana Sekuli, trzymający się jednocześnie wyodrębnionego wątku społecznego zaangażowania, krytycznej analizy najbliższej przestrzeni (rodzina, praca) oraz krytyki niezwykle w fotografii amerykańskiej skodyfikowanego języka fotografii dokumentalnej. Są wśród nich Rozważania nad tryptykiem (pierwsza realizacja, w której Sekula zastosował tekst krytyczny jako integralną część pracy fotograficznej), Bajki o przemyśle lotniczym (fotograficzno-tekstowa analiza przeciętnej mieszczańskiej rodziny amerykańskiej na przykładzie rodziny artysty), Czekając na gaz łzawiący (jedna z najsłynniejszych projekcji Sekuli, dokumentująca pierwszy alterglobalistyczny protest, który miał miejsce w Seattle w 1999 roku), a także prolog nie pokazywanego jeszcze w Polsce filmu dokumentalnego Morska loteria, który można uznać za podsumowanie monumentalnej, realizowanej przezkilkanaście lat pracy Historia ryb (na wystawie pokazywanej w formie książki).
Allan Sekula (ur. 1951) jest jednym z najwybitniejszych współczesnych artystów amerykańskich, ceniony przede wszystkim za realizacje fotograficzne i filmowe o charakterze dokumentalnym. Tworzy cyklami i operuje różnymi formatami prac – od fotografii na billboardach w przestrzeni miejskiej do niewielkich odbitek. Od początku lat 70. kiedy jako uczeń m.in. Johna Baldessariego i Herberta Marcuse’a rozpoczynał działalność artystyczną, poddawał krytyce utrwalone mity społeczeństwa kapitalistycznego, a także skonwencjonalizowane sposoby reprezentacji i odbioru sztuki. Interesuje go polityka i historia, stosunki społeczne, ekologia i klimat – według jego własnego określenia: wyobrażone i realne geografie świata rozwiniętego kapitalizmu. W centrum jego zainteresowania zawsze jest człowiek, często bezsilny wobec wielkiego, teraz już globalnego kapitału i ogólnoświatowej geopolityki. Sekula wierzy i potwierdzał to wielokrotnie swoimi dziełami oraz postawą społeczną i intelektualną, że sztuka, choć nie podważy tego porządku, może go demaskować i rozbijać jego hegemonię. Sekula jest również komentatorem swych prac i autorem ważnych tekstów o fotografii. Jego twórczość jest nie tyle rozwinięciem modernistycznych praktyk zaangażowanej fotografii społecznej, co krytyczną refleksją na ich temat. Uznając potrzebę społecznego dokumentu, Sekula wątpi w jego skuteczność w obliczu socjopolitycznej ideologii, niewidzialnej, lecz wszechobecnej.
Wystawie zamiast klasycznego katalogu towarzyszy książka z najnowszym projektem artysty i niezwykle ciekawymi tekstami samego Allana Sekuli oraz Hilde van Gelder, Katarzyny Ruchel-Stockmans i Hamzy Walkera. Autorzy tekstów opisują nową pracę Sekuli jako fotograficzno-eseistyczno-poetyckie poszukiwanie bądź jako fragmenty łamigłówki, zbierającej elementy sięgające od geopolityki do autobiografii. Co ważne, projekt ten nie tylko traktuje o świecie, ale także łączy nas z nim. Postawa artysty-obserwatora przywiodła Sekulę do Stoczni Gdańskiej w epoce zwycięstwa Solidarności. Potem, w latach 2007– 2009, kilkakrotnie wracał do Polski i odwiedzał Chicago, największe skupisko polskich imigrantów w Stanach Zjednoczonych, by zrealizować projekt Polonia i inne opowieści, prezentowany w The Renaissance Society at the University of Chicago jesienią 2009 roku oraz w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie zimą 2009/2010
W przygotowaniu jest także antologia tekstów Allana Sekuli poświęconych zagadnieniom fotografii, gdzie znajdą się słynne wystąpienia teoretyczne jak np. Czytanie archiwum czy O wynalezieniu znaczenia fotografii. Czterdzieści fotografii opatrzonych komentarzem autora to rodzaj ćwiczeń z pamięci amerykańskiego artysty o polskich korzeniach przywołującego doświadczenia rodzinne i obserwacje na temat stosunków polsko-amerykańskich. Tę szczególną wrażliwość na tematy polskie Allan Sekula dzieli z wieloma artystami i intelektualistami amerykańskimi. To dzięki nim Polska, mimo geograficznej odległości i bariery języka, jest obecna w amerykańskim obiegu kultury.
Wystawa Polonia i inne opowieści dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zrealizowana dzięki wsparciu Instytutu Adama Mickiewicza.
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3
Warszawa
