Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie

Niekiedy udaje się nam zobaczyć dzieło techniki czy plastyki, w którym czujemy oddech przyszłości. Czasem będzie to szklany dom, […] czasem będzie to cudowny, mocny kolor i kształt drobnego wyrobu galanteryjnego, czasem ten kształt przyszłości mignie nam w błysku karoserii samochodowej. (Jerzy Hryniewiecki, Kształt przyszłości, Projekt 1956)

Wystawa Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie pokaże jeden z najciekawszych okresów w polskim wzornictwie, architekturze wnętrz i sztuce użytkowej. Na wystawie znajdą się zarówno modele i prototypy, jak i ich realizacje przemysłowe. Wszystkie te przedmioty pochodzą ze zbiorów Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego MNW. Ekspozycję wzbogacają plakaty z kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie.

Celem wystawy jest ukazanie polskiego designu lat 1955–1968 i jego specyficznego stylu, nazywanego często stylem form organicznych. Estetyka ta wywodziła się od Alvara Aalto, Eero Saarinena oraz Charlesa i Ray’a Eamesów. Po odejściu od doktryny realizmu socjalistycznego najbardziej pożądaną cechą dzieła sztuki i najważniejszym pojęciem stała się nowoczesność. We wzornictwie pojawiły się wówczas formy o miękkich, asymetrycznych konturach przypominające świat oglądany pod mikroskopem. Kolejnym ważnym odniesieniem dla designerów była sztuka abstrakcyjna, która znalazła swoje odzwierciedlenie w dekoracjach ceramiki, deseniach tkanin, architekturze wnętrz. W tym czasie rozpoczął się też proces kształtowania zawodu projektanta i definiowania wzornictwa jako odrębnej dziedziny plastyki.

Na wystawie zaprezentowanych zostanie ok. 180 przedmiotów, m.in. meble, tkaniny, ceramika, szkło i plakaty. Abstrakcyjne desenie geometryczne i niegeometryczne zobaczymy na tkaninach drukowanych, a także w unikatowej ceramice z tzw. szkoły sopockiej i wrocławskiej, której niejednolite szkliwa naciekowe przywodzą na myśl grubo kładzione farby na obrazach.

Jedną z istotnych tendencji epoki była fascynacja nowymi tworzywami. Dzięki rozwijającej się technologii, która dawała projektantom nieosiągalne wcześniej możliwości kształtowania przedmiotu, można było tworzyć meble o wyrafinowanej formie z nowoczesnych mas plastycznych. W Polsce syntetyki były bardzo trudno dostępne, ale jednak kilku projektantom, m.in. Romanowi Modzelewskiemu czy Czesławowi Knothemu udało się, wbrew wszelkim przeciwnościom, stworzyć pod koniec lat 50. fotele i krzesła z tych materiałów.

Najczęściej stosowanym substytutem materiałów syntetycznych była sklejka, która prowokowała do tworzenia różnego rodzaju form łupinowych, charakterystycznych dla stylistyki organicznej, dawała ogromne pole do eksperymentowania z konstrukcją mebla, a także pozwalała na tworzenie sprzętów niewielkich, lekkich, dostosowanych do bardzo ograniczonych przestrzeni ówczesnych mieszkań.

W drugiej połowie lat 50. powstało wiele takich krzeseł; kilka z nich, autorstwa m.in. Teresy Kruszewskiej, Marii Chomentowskiej czy Jana Kurzątkowskiego, będzie można zobaczyć na wystawie. Ważną częścią ekspozycji będą meble eksperymentalne – rzeźbiarskie konstrukcje tworzone z wykorzystaniem wikliny, siatki metalowej, stelaży z prętów wypełnionych sznurkiem, linką nylonową.

Kolejnym zagadnieniem są nowatorskie jak na owe czasy, często niezwykle udane, projekty urządzeń technicznych, takich jak aparat fotograficzny czy telefoniczny. Na wystawie zostaną także pokazane dwa fragmenty wnętrz. Pierwsze zaprojektowane zostało w pierwszej połowie lat 60. XX wieku przez Mariana Sigmunda; jest to umeblowany pokój mieszkalny, który uzupełniony zostanie o tkaniny i ceramikę. Wnętrze przetrwało do naszych czasów bez żadnym zmian, co stwarza wyjątkową możliwość odtworzenia autentycznego wystroju. Drugie urządzone jest modnymi sprzętami z końca lat 50., takimi jak np. meble i lampy z metalu i tworzyw sztucznych.

Ekspozycję wzbogacą liczne materiały dokumentacyjne – fotosy i fragmenty z ówczesnych filmów, plakaty i okładki czasopism, powiększenia fotografii archiwalnych, przedstawiających przedmioty, wystawy, wnętrza mieszkalne i użyteczności publicznej. Ważnym elementem wystawy będzie czasopismo Projekt pokazujące najpełniej zainteresowania, osiągnięcia i tendencje epoki.

Prezentowane na wystawie prace powstały w różnych ośrodkach, takich jak: Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, Zakłady Artystyczno-Badawcze Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Spółdzielnia Artystów Ład, PWSSP we Wrocławiu, PWSSP w Sopocie, zakłady przemysłowe (fabryki ceramiki we Włocławku, Ćmielowie, Pruszkowie, fabryka mebli w Jasienicy).

Wystawie towarzyszyć będzie polsko-angielska ilustrowana publikacja. Wystawa została zorganizowana we współpracy z Young Creative Poland, która jest inicjatywą Miśki Miller-Lovegrove i Anny Pietrzyk-Simone mającą na celu promocję polskiego designu.

Program towarzyszący wystawie Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie:

Luty 2011

3 lutego, godz. 18.00
Koncert na otwarcie: Do widzenia, do jutra…
Mariusz Fazi Mielczarek z kwartetem

Sobotnie projekcje filmowe, godz. 17.00
5 lutego – Niewinni czarodzieje reż. Andrzej Wajda, 1960, 83 min
12 lutego – Ich dzień powszedni reż. Aleksander Ścibor-Rylski, 1963, 92 min
19 lutego – Człowiek z M-3 reż. Leon Jeannot, 1968, 92 min
26 lutego – Lekarstwo na miłość reż. Jan Batory, 1965, 95 min

13 lutego, godz. 13.00
Spotkanie z kuratorami wystawy
Po wystawie będą oprowadzały Anna Maga, Anna Frąckiewicz, Anna Demska

27 lutego, godz. 17.00
Niedzielne spotkania muzyczne
Polski jazz lat 60.
Paweł Brodowski, Jazz Forum – prelekcja
Piotr Rodowicz oraz uczniowie Wydziału Jazzu Zespołu Państwowych
Szkół Muzycznych im. F. Chopina w Warszawie – koncert (utwory m.in. Krzysztofa Komedy, Andrzeja Kurylewicza, Jerzego Abratowskiego)

Czwartkowe spotkania z projektantami, godz. 18.00
Cykl czwartkowych spotkań z projektantami należącymi do różnych pokoleń to próba łączenia historii ze współczesnością. Ich celem jest pogłębienie wiedzy o polskim wzornictwie i jego specyfice.

10 lutego – Teresa Kruszewska, projektantka mebli, uczennica prof. Jana Kurzątkowskiego, jej prace znajdują się w kolekcjach Muzeów Narodowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Vitra Design Museum w Weilam Rhein w Niemczech. Moderator spotkania – Łukasz Gorczyca.

17 lutego – Michał Stefanowski, wieloletni przewodniczący Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych, przedstawi zespół INNO+NPD (Nowy Produkt Design), istniejący od 2007 roku. Moderator spotkania – Anna Maga.

24 lutego – Alicja Wyszogrodzka, Danuta Michno, Aleksandra Lewińska, autorki tkanin drukowanych dekoracyjnych i odzieżowych. Związane z IWP i Centralnym Biurem Wzornictwa Przemysłu Lekkiego w Warszawie. Moderator spotkania – Krystyna Arska-Perepłyś.

Cykl warsztatów z projektantami, godz. 12.30
HOL! to akcja towarzysząca wystawie przygotowana wspólnie z grupą młodych projektantów. Składają się na nią warsztaty, którym przyświeca idea zapoznania wszystkich ciekawych, bez względu na wiek i wykształcenie, z procesem projektowania. Co miesiąc w holu budowane będą kolejne, autonomiczne elementy struktury, pozostające w relacji z wystawą, przestrzenią muzealną oraz wcześniej powstałymi tworami.

5 lutego – inauguracja cyklu HOL! warsztatem Struktura
Uczestnicy warsztatu poznają struktury występujące w naturze oraz stworzone w architekturze przez człowieka. Wspólnie z prowadzącymi uczestnicy będą budować opartą na prostym module strukturę  wpisującą się w muzealny hol. Warsztat prowadzić będą projektanci z Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Robert Pludra oraz Jakub Sobiepanek. Działając w zespole, zwyciężyli w ostatniej akcji Przetwory 5 – Rezydencja Twórczego Recyklingu.

Kuratorki wystawy: Anna Maga, Anna Frąckiewicz, Anna Demska

Wystawa potrwa: 4 lutego-17 kwietnia 2011 r.
Muzeum Narodowe w Warszawie
Al. Jerozolimskie 3, Warszawa