Dokumentalizm należy z pewnością do najbardziej inspirujących i aktualnych postaw artystów wobec rzeczywistości. Nawet jeśli w ostatnich dwudziestu latach ogłaszano wielokrotnie nadejście epoki rzeczywistości wirtualnej, trudno nie zauważyć, że to właśnie zainteresowanie politycznym, społecznym, ekonomicznym wymiarem życia rozwija się najbardziej dynamicznie w sztuce współczesnej, nie tylko tej deklarującej się jako zaangażowana. Jednocześnie w polskich badaniach nad sztuką współczesną i kulturą wizualną wyraźnie brak jest dogłębnej analizy kategorii dokumentu (dobrze rozpoznanej swoją drogą w obszarze nauk historycznych).
Organizowany przez CSW Zamek Ujazdowski trzyletni program POSTDOKUMENT – tak jak chciałaby tego wybitna fotografka i teoretyczka Martha Rosler – łączyć ma ekspozycję najciekawszych zjawisk w tej kategorii z obszaru fotografii, filmu, literatury faktu i jednocześnie poszerzać kontekst teoretyczny. Pierwszą wystawą zorganizowaną w ramach POSTDOKUMENTU jest Świat nie przedstawiony. Dokumenty polskiej transformacji po 1989 roku.
Świat nie przedstawiony to wystawa fotografii Polski okresu transformacji ustrojowej, widzianej przez krajowych i zagranicznych autorów jako pełen napięć, wciąż nieukończony proces. Prezentowane w CSW Zamek Ujazdowski zdjęcia najsłynniejszych fotografów polskich (Anna Beata Bohdziewicz, Chris Niedenthal, Tomasz Tomaszewski, Wojciech Wieteska) pokazują kraj ogarnięty kryzysem ekonomicznym, społecznym, kulturowym, poszukujący swojej tożsamości byt rozciągnięty pomiędzy realnym socjalizmem i turbokapitalizmem. Zaangażowane społecznie fotoreportaże (Maria Zbąska, Łukasz Trzciński, Maciej Pisuk) przeplatają się z pełnymi dystansu typologiami dokumentalnymi (Wojciech Wilczyk, Konrad Pustoła), tworząc unikalną panoramę polskiego społeczeństwa przełomu wieków. Uznani fotografowie zagraniczni (Carl de Keyzer, Allan Sekula, Mark Power, Rineke Dijkstra, Zoe Leonard) rozszerzają horyzont myślenia o transformacji w Polsce po 1989 roku, pozwalając dostrzec jej dynamikę i specyfikę na tle zmian zachodzących globalnie.
Nawiązanie w tytule wystawy Świat nie przedstawiony do znanej książki (manifestu polskiej nowej fali) Kornhausera i Zagajewskiego sygnalizuje odejście od parnasizmu zainteresowanej sobą i kwestiami jednostkowymi współczesnej sztuki w kierunku rzeczywistości, warunków i sposobów jej reprezentacji. Świat nie przedstawiony odnosi się także do toczonych w polskich mediach debat dotyczących zarówno roli fotografii w kulturze współczesnej (dyskusja wokół tekstu Doroty Jareckiej, opublikowanego w 2004 roku w Gazecie Wyborczej), jak i stanu świadomości inteligencji polskiej po dwudziestu latach transformacji (debaty w Gazecie Wyborczej i Odrze z 2009 roku).
Wystawa jest próbą połączenia wybranych wątków z niezwykle intensywnego dla medium fotograficznego okresu i stworzenia innego niż dotychczas obrazu rzeczywistości Polski po 1989 roku. Jeśli wymienione wyżej debaty potwierdziły, że współcześnie ani literatura, ani film fabularny, ani sztuki plastyczne nie stworzyły dzieł na miarę minionego dwudziestolecia, to właśnie dokument otaczający nas świat przedstawia i pozwala lepiej go zrozumieć.
Wystawa w CSW Zamek Ujazdowski jest pierwszą prezentacją osiągnięć dokumentalistów różnych generacji – w tym uznanych na świecie mistrzów – koncentrującą się na temacie tak zasadniczym jak transformacja ustrojowa. Świat nie przedstawiony to również nastawiony na prezentację osiągnięć mistrzów polskiej szkoły dokumentu program filmowy organizowany we współpracy z Kino.Lab oraz wiele spotkań z twórcami i teoretykami dokumentu.
Wystawa Świat nie przedstawiony inauguruje trzyletni program POSTDOKUMENT. W ramach trzech długofalowych projektów organizowanych przez CSW Zamek Ujazdowski LABORATORIUM PRZYSZŁOŚCI zajmuje się analizą możliwych scenariuszy, które są dopiero przed nami, BIURO MOŻLIWOŚCI – refleksją nad aktualną kondycją instytucji i pola sztuki, POSTDOKUMENT natomiast sytuuje się przede wszystkim wobec współczesności, w jej wymiarach politycznym, ekonomicznym, społecznym i kulturowym, starając się uchwycić moment uhistorycznienia epoki, w której żyjemy.
Artyści: Anna Beata Bohdziewicz, Rineke Dijkstra, Mariusz Forecki, Piotr Janowski, Carl De Keyzer, Andrzej Kramarz / Weronika Łodzińska, Witold Krassowski, Zoe Leonard, Chris Niedenthal, Maciej Pisuk, Mark Power, Wojciech Prażmowski, Konrad Pustoła, Allan Sekula, Juliusz Sokołowski, Michał Szlaga, Tomasz Tomaszewski, Łukasz Trzciński, Tomasz Wiech, Jerzy Wierzbicki, Wojciech Wieteska, Wojciech Wilczyk, Monika Zawadzki, Maria Zbąska
Kurator: Adam Mazur
Współpraca: Beata Łyżwa-Sokół
POSTDOKUMENT: Świat nie przedstawiony. Dokumenty polskiej transformacji po 1989
3 lutego – 15 kwietnia 2012 r.
Otwarcie wystawy: 3 lutego 2012 r., godz. 18.00
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
Warszawa
