Wystawa Foto-soc-dizajn 50.60.stanowi pierwszą odsłonę projektu Polski Fotodizajn o charakterze badawczym, wystawowym i edytorskim, zainicjowanym przez galerię Asymetria, Fundację Archeologia Fotografii i Raster. Zamierzeniem organizatorów jest przyjrzenie się historii szczególnego gatunku fotograficznego – fotografii dizajnu. Poprzez cykl wystaw oraz podsumowującą ją publikację albumową jest odkrywana na nowo intrygująca, ale mało znana część dorobku polskich fotografików, a przy okazji jest prezentowana historia polskiego XX-wiecznego dizajnu z innej niż dotychczas perspektywy.
Organizatorów interesuje nie tylko rola fotografii w kreowaniu aury produktu i jego ikoniczności, znaczenie dokumentacji fotograficznej dla historiografii, ale również przedmiot i towar jako temat fotograficzny, relacja między artystycznym a komercyjnym wymiarem fotografii.
Proporcje pokazów ustanawia tutaj historia polskiej fotografii a nie kultowy dizajn, którego kariera przyspiesza razem z rozwojem technologii produkcji.
Amerykański dizajner współczesny Joshua Porter ogłosił, że design nie powinien mieć ze sztuką nic wspólnego gdyż o ile ten pierwszy po prostu ułatwia użytkowanie przedmiotu to druga służy wywoływaniu uczuć i refleksji. Być może zgodziłby się z nim polski klasyk dizajnu Krzysztof Meisner (m.in. projektant skutera Osa i aparatu Druh) według którego słowo design odnosi do cywilizacji rynkowej i jej potrzeb, służy wymyślaniu takich towarów i ich dekoracji by wywołać u konsumenta decyzję ich zakupie.
W imię uczestnictwa w tej rynkowej przygodzie słowo zastąpiło wcześniejsze niemieckie Formgebung i Formgestaltung, francuskie esthetique industrielle czy polskie projektowanie form przemysłowych. Te właśnie słowa bliższe są odsuniętemu dziś w cień zakresowi pojęcia jako projektowaniu dla potrzeb człowieka nie dla potrzeb rynku, bliższe też najważniejszemu nurtowi socdesign.
Rozziew pomiędzy zjawiskiem wzornictwa jako funkcji rynku a socdesignem miał być wypełniony zupełnie nowym myśleniem w okresie odwilży.
Nader istotna w tym kontekście wydaje się obserwacja Łukasza Gorczycy:
Druga połowa lat 50. była w Polsce czasem szczególnego ożywienia kulturalnego i poodwilżowego entuzjazmu. Dziesięć lat po zakończeniu wojny i po traumatycznym doświadczeniu stalinowskiego socrealizmu, kultura artystyczna i wizualna wkroczyła w epokę nowoczesności. Nowoczesność stała się wówczas słowem odmienianym przez wszystkie przypadki, kluczem do opisu nowego paradygmatu kulturowego, powrotem do załamanego projektu modernistycznego i obietnicą nowego, kosmopolitycznego otwarcia polskiej sztuki. Nowoczesność była podjęciem nowej, uniwersalistycznej estetyki, ale miała zarazem oczywiste oblicze polityczne. Jej siła tkwiła nie tylko w odrzuceniu forsowanej przez komunistyczne władze doktryny socrealistycznej, ale też w jakościach i treściach nowego języka formalnego. Zasadniczą zaś cechą projektu nowoczesnego była jego totalność, wszystko miało teraz stać się nowoczesne: sztuka, architektura, nauka, ale też mieszkania, meble, moda, fotografia, a przede wszystkim… człowiek.
Na wystawie w galerii Asymetria są prezentowane takie spojrzenia fotograficzne które dzięki wartościom artystycznym rekapitulują ten termin w kierunku socdeseignu (w rozumieniu Krzysztofa Meissnera). Fotografią użytkową zajmowali się ponoć wszyscy polscy fotografowie ale tylko ci najwybitniejsi w swych artystycznych reportażach na marginesie chałtur odzyskiwali humanistyczny wymiar dizajnu w jego źródłowym znaczeniu.
W pierwszej kolejności są pokazane prace klasyka polskiej fotografii Zbigniewa Dłubaka, który w latach 60-tych w opinii Urszuli Czartoryskiej zrobił również najciekawszą aranżację wnętrza sklepu z użyciem fotografii. Jego projekt salonu Adam z konfekcją męską przy ul. Świętokrzyskiej (1962), pełny jest dwuznacznego dowcipu – młody elegancki człowiek, leżący na ścianie i wydłużony do niemożliwości pokazany zostaje na fotografii w innych miejscach sklepu w perspektywie nadrealistycznej.
Po raz pierwszy pokazane są fotografie Tadeusza Sumińskiego, kojarzonego powszechnie z fotografią krajobrazu. Był on wieloletnim współpracownikiem Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, dla którego fotografował wzornictwo, modę i architekturę. Materiał prezentujący warszawskie dworce PKP z 1963 r. odnosi się do artystycznego credo autora:
Za najwyższą wartość w fotografii uważam jej dokumentalność, ale nie potrafię pozbyć się chęci estetyzowania.
W końcu jest zaprezentowana kontynuacja błyskotliwego reportażu Wojciecha Plewińskiego z Ogólnopolskiego Salonu Architektury Wnętrz w Krakowie (1958), gdzie nowoczesne meble – prototypy przeznaczone dla masowego odbiorcy pokazane w poodwilżowej estetyce, dzięki obecności modelki (Krystyna Zachwatowicz) tworzą aurę pełną erotyzmu. Ponadto w gablocie zostaną pokazane historyczne zdjęcia i projekty Wojciecha Zamecznika z najważniejszego pokazu dizajnu okresu odwilży: Ogólnopolskiej Wystawy Architektury Wnętrz w warszawskiej Zachęcie (1957). Na wystawie pokażemy również fotografie Eustachego Kossakowskiego, arcydzieło z dziedziny fotoreportażu, rejestrujące otwarcie Supersamu w Warszawie (1962), gdzie m.in. dekoracje projektował Gabriel Rechowicz (zobaczymy jego portret w barze Frykas).
Wystawa potrwa do 3 kwietnia
Galeria Asymetria
ul. Jakubowska 16
Warszawa
