Na ekspozycji zostaną zaprezentowane fotografie z okresu od 1945 do lat 80. XX w. wykonane przez fotografików Okręgu Dolnośląskiego ZPAF. Współczesne zdigitalizowanie fotografii i jej wszechobecność mogły wydawać się zagrożeniem dla istnienia organizacji ZPAF, ale obecna sytuacja wytwarza też potrzebę jakiegoś zwornika dla takich zjawisk jak: sztuka nowych mediów, sztuka intermedialna, fotografia prasowa, naukowa, reklamowa, fotoamatorstwo oraz wielu innych form kultury wykorzystujących obraz fotograficzny.
Okręg Dolnośląski ZPAF istnieje od 1951 r., ale pierwsi członkowie tej organizacji działali we Wrocławiu już od 1947 r. Na początku dokumentowali zniszczenia wojenne, przedstawiali zabytki i krajobrazy Dolnego Śląska. Fotograficy nawiązywali do tradycji piktorializmu, ale także do programów nowej rzeczowości i awangardy artystycznej.
Autorytetami byli twórcy pochodzący ze Lwowa, wśród których postacią o europejskiej sławie był Witold Romer (1900-1967). Ten wybitny naukowiec założył w 1946 roku na Politechnice Wrocławskiej Katedrę Fototechniki, jedyną tego typu placówkę w Polsce. Tworzył nowoczesne dzieła, perfekcyjne technicznie i estetycznie intrygujące. Odrębną indywidualnością był pochodzący ze Lwowa awangardowy artysta Aleksander Krzywobłocki (1901-1979), który we Wrocławiu nadal tworzył cykle surrealistycznych fotomontaży. Rozwój sztuki nowoczesnej do połowy lat 50. był mocno ograniczany przez realizm socjalistyczny. Dopiero po 1956 r. pojawiły się możliwości prezentowania nowych tematów i form.
Uwagę zwrócił wówczas na siebie Stefan Arczyński, doskonały fotoreporter i twórca efektownych portretów, pejzaży oraz dokumentów z licznych podróży. Znaczącym przejawem nowoczesności była działająca w latach 1957-1959 grupa Podwórko założona przez Bożenę Michalik (1907-1995), artystkę debiutującą jeszcze we Lwowie w kręgu Witolda Romera. Program grupy zmierzał w kierunku analizy medialnej specyfiki fotografii i zbliżał się do najbardziej aktualnych wówczas w sztuce propozycji malarskiej abstrakcji i widzenia strukturalnego.
Kolejny impuls dla działalności członków ZPAF na Dolnym Śląsku przyniosły nowe tendencje w sztuce lat 70. Nowe media stały się wówczas głównym instrumentem sztuki postkonceptualnej, a Wrocław uważany był za centrum tego rodzaju działalności. Podstawowe znaczenie miała tu aktywność wrocławskich artystów: Natalii LL i Andrzeja Lachowicza oraz współpracującego z nimi Zbigniewa Dłubaka. W 1970 roku założyli oni grupę nazwaną Galeria Permafo, która do 1981 roku prowadziła działalność integrującą różne środki artystyczne w zakresie fotomediów.
Dla fotografii lat 80. ważne i specyficzne były zwłaszcza dwa zjawiska. Jedno z nich to działalność Niezależnej Agencji Fotograficznej Dementi, utworzonej we Wrocławiu przez kilku młodych ludzi, poświęcających się dokumentowaniu oporu społecznego wobec totalitarnej władzy i przykładów represji po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Indywidualną aktywność w tej grupie najszerzej rozwinął Tomasz Kizny. Drugim fenomenem był nurt tzw. fotografii elementarnej, wiążący tradycje postkonceptualne z powrotem do bardziej zmysłowej i emocjonalnej formy wizualnej fotografii.
Od roku 1983 nurtowi temu patronowała Galeria Foto-Medium-Art, a po pierwszych pokazach prac takich autorów jak Andrzej Lech i Wojciech Zawadzki znalazł on zwolenników zwłaszcza na całym terenie Śląska. Z jednej strony posługiwanie się tam wielkoformatowymi kamerami, kamerami otworkowymi, stykowymi kopiami, sepiowaniem, może być postrzegane jako protest przeciwko przerostowi nowoczesnych środków technicznych. Z drugiej jednak strony słuszne jest traktowanie tego nurtu jako komplementarnego wobec fotografii cyfrowej i komputerowego przetwarzania obrazu.
Lata 90. okazały się, jak dotąd, najtrudniejszym okresem w historii ZPAF, nad którym w pewnym momencie wisiała nawet groźba likwidacji. Współczesne zdigitalizowanie fotografii i jej wszechobecność mogły wydawać się zagrożeniem dla istnienia takiej organizacji, ale obecna sytuacja wytwarza też potrzebę jakiegoś zwornika dla takich zjawisk jak: sztuka nowych mediów, sztuka intermedialna, fotografia prasowa, naukowa, reklamowa, fotoamatorstwo oraz wielu innych form kultury wykorzystujących obraz fotograficzny.
Adam Sobota, kurator wystawy
Retrospekcja z okazji 65-lecia Związku Polskich Artystów Fotografików
Wernisaż: 14 stycznia 2013 roku, godz. 18.00
Wystawa potrwa do 17 lutego 2013 roku
Muzeum Narodowe
Plac Powstańców Warszawy 5
Wrocław
