Projekt Kobiety Mocy jest efektem ponad rocznej pracy badawczej, na realizację której artystka otrzymała stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Katarzyna Majak odbyła swoistą podróż, tworząc mapę wierzeń zmieniającą dotychczasowy wizerunek Polski utożsamionej z tradycją chrześcijańską i katolicką. Bohaterki projektu reprezentują współczesne nurty duchowości pogańskiej i neopogańskiej, między innymi Ásatrú, Wicca, animizm, rekonstrukcjonizm celtycki, druidyzm czy rodzimowierstwo słowiańskie.
Wystawa Katarzyny Majak w Bunkrze Sztuki to pierwsza z planowanych w Polsce większych prezentacji cyklu fotografii przedstawiających portrety kobiet – reprezentantek nowych form duchowości. Ekspozycję uzupełniają trzy filmy rejestrujące rytuał oczyszczania miasta oraz fragmenty nagrań rozmów artystki z kobietami. Ze względu na niedobór materialnych śladów kultury słowiańskiej oraz asymilację tradycji pogańskich przez chrześcijaństwo, powrót do korzeni jest bardzo trudny. Poszukujące ich kobiety odbywają podróże inicjacyjne do krajów, w których przetrwały zwyczaje i dawny przekaz. Czerpią nauki od nauczycieli i przewodników/przewodniczek duchowych z Nowej Zelandii, Indian Ameryki Północnej, peruwiańskich szamanów. Efektem tych podróży są nowe synkretyczne formy duchowości.
Na czas trwania wystawy Kobiety Mocy przypada dzień równonocy wiosennej (21/22 marca) oraz pierwszy dzień wiosny (21 marca), a wraz z nim Jare Święto, z którym związane są starosłowiańskie obrzędy i wierzenia. Będzie więc okazja ku temu, aby przyjrzeć się im razem z kobietami poszukującymi źródeł, korzeni i mocy, nowych/dawnych form duchowości.
Agnieszka Żechowska, Kobiety Mocy. Reprezentacje nowej duchowości w Polsce:
Cykl fotografii Kobiety Mocy autorstwa Katarzyny Majak ukazuje portrety kobiet – reprezentantek pogańskiej i neopogańskiej duchowości w Polsce. Wielość dróg, którymi podążają stanowi o bogactwie form poszukiwania duchowej afiliacji i swojego miejsca w społeczeństwie. Bohaterki reprezentują między innymi Ásatrú, Wicca, rekonstrukcjonizm celtycki, druidyzm, rodzimowierstwo słowiańskie oraz niezależną duchowość. Są wśród nich uzdrowicielki, zielarki, bajarki, szamanki i wiedźmy – te, które posiadają wiedzę opartą na intuicji i czerpaną z kontaktu z naturą. Katarzyna Majak podróżując od kobiety do kobiety, odkrywa, że obok chrześcijańskiej i katolickiej istnieje w Polsce bogactwo alternatywnych form duchowości, które ożywiają pejzaż z pozoru monoreligijnego społeczeństwa, nawet jeśli niektóre z tych form same nie posiadają statusu religii. Są tym, co Andrzej Szyjewski – odnosząc się do neoszamanizmu – nazywa sposobem wzmocnienia siebie i swojego życia, szkołą samodoskonalenia, drogą rozwoju duchowego, sprowadzeniem energii życiowej.
Bohaterki cyklu Kobiety Mocy często unikają definiowania swoich praktyk jako religijne. Poszukują źródeł mocy, dzięki którym mogą przekraczać własne ograniczenia, wspierać innych, uczestniczyć we wspólnotach, kręgach Babć i Dziadków, mieć wpływ na rzeczywistość, kreować świat. Podążają za duchem pogaństwa objawiającym się w nielicznych zachowanych przekazach, w obrzędach religijnych i zwyczajach ludowych, mitologii słowiańskiej, mitologii nordyckiej, a także w odległych od Polski kulturach, w których przetrwał dawny przekaz. Czerpią z nauk Indian Ameryki Północnej, szamanów z Peru i nauczycieli z Nowej Zelandii. Wracając z dalekich podróży inicjacyjnych, stają się orędowniczkami nowej synkretycznej duchowości, która zakłada uniwersalizm pierwotnego doświadczenia związku człowieka z naturą (Matką Ziemią). Dzięki naukom, praktykom i rytuałom uzyskują dostęp do zatartych w pamięci śladów pogańskiej duszy i związanych z nią ukrytych w nieświadomości treści. Stają się depozytariuszkami wiedzy dotyczącej ziołolecznictwa, przyrody, a tym samym wiedźmami, czyli kobietami mądrymi.
Majak stara się przywrócić słowu wiedźma pozytywny wydźwięk, który zanikł wraz z ekspansją chrześcijaństwa. Aby jednak ustrzec się przed stereotypowym, pełnym uprzedzeń postrzeganiem kobiety-wiedźmy, przenosi uwagę na jej moc, pochodną wiedzy intuicyjnej i więzi z naturą. Wiedźma w kulturze popularnej, bajkach i baśniach zyskała sławę złej i brzydkiej staruchy, a jej mądrość – ambiwalentny status wiedzy diabelskiej. W tym zdeformowanym i zdewaluowanym portrecie kryje się kulturowy lęk przed kobiecą mądrością utożsamianą z potęgami natury. Majak konfrontuje widza z jego lękami i uprzedzeniami wobec kobiecej duchowej autonomii. Aranżuje w galerii spotkanie twarzą w twarz. Najmłodsza z kobiet ma trzydzieści lat, najstarsza – prawie dziewięćdziesiąt.
Różni je wygląd, wybór ścieżki duchowej oraz specjalizacja i umiejętności:
- Justyna – Podążająca ścieżką MA-URI,
- Maria Srebrnowska – Uzdrowicielka i Wizjonerka,
- Gwen – Wiedźma Niezależna,
- Paraskiewa – Szeptucha,
- Natalia LL – Artystka,
- Enenna – Wiccanka,
- Bea – Ta, która Słucha Lasu,
- Kasia Emilia – Jest,
- Elwinga – Druidka,
- Anna – Szeptucha,
- Joanna – Prowadząca kręgi i ceremonie dla kobiet,
- Larhetta – Podążająca Ścieżką Lewej Ręki.
Cykl Kobiety Mocy składa się z dwudziestu dziewięciu portretów. Ich liczba nawiązuje do liczby dni w kalendarzu opartym na fazach księżyca, utożsamianym z kobiecością. Na wystawie można oglądać wybranych dwanaście fotografii. Towarzyszą im filmy ukazujące przebieg rytuału szamańskiego oraz nagrania dźwiękowe melodyjnych szeptów i modlitw odmawianych przez szeptuchy mieszkające na Podlasiu, które łączą przekazywane z pokolenia na pokolenie rodzime tradycje z prawosławiem. Ekspozycję uzupełniają obiekty o znaczeniu magicznym i rytualnym. Ich funkcja owiana jest tajemnicą, gdyż należą do repertuaru indywidualnych zastosowań.
Katarzyna Majak pragnie przełamać nie tylko lęk widza, lecz także lęk swoich bohaterek przed ujawnieniem się i narażeniem na dewaluację. Przedstawia kobiety w reprezentacyjnych, rytualnych strojach, ozdobione biżuterią, często trzymające w dłoniach przedmioty mocy przypominające insygnia królewskie. Tworzy poczet władczyń rządzących własnym losem, posiadających zdolność oddziaływania na rzeczywistość, wspierania innych czy leczenia członków wspólnot. W zamierzeniu artystki spotkanie Kobiet Mocy z widzami ma służyć przezwyciężeniu wzajemnej nieufności i lęku. Poprzez umiejscowienie ich na tle neutralnej szarości zaprasza do budowania na nowo wzajemnych relacji, nieobarczonych uprzedzeniami. Artystka zastosowała w portretach niewielką głębię ostrości, skupiając uwagę na oczach – zwierciadłach duszy. Oczy – jak pisze David Freedberg w książce Potęga wizerunków – ożywiają obraz, podobnie jak rzeczywistą twarz człowieka. Portretowane kobiety, patrząc w obiektyw jednocześnie (na prośbę artystki), pracują z energią dedykowaną widzowi.
Wystawa organizowana we współpracy z Fundacją Supermarket Sztuki.
Projekt był prezentowany, m.in. w galerii Porter Contemporary w Nowym Jorku, Słoweńskim Muzeum Etnograficznym w Lublanie, Central European House of Photography w Bratysławie oraz na wystawie 31 Women in Art Photogragraphy w galerii Hasted Kraeutler w Nowym Jorku.
Katarzyna Majak to artystka wizualna, autorka tekstów o fotografii, kuratorka wystaw, wykładowczyni. Napisała doktorat z zakresu fotografii na Wydziale Komunikacji Multimedialnej ASP w Poznaniu. Ukończyła filologię angielską i rosyjską na UAM w Poznaniu. Fotografii uczyła się m.in. od wnuka Edwarda Westona w Kalifornii. Była stypendystką Anderson Ranch Arts Center w Kolorado. Wykłada m.in. na Akademii Fotografii w Warszawie. Miała wiele wystaw indywidualnych i zbiorowych w Europie oraz w Stanach Zjednoczonych.
Kuratorka: Agnieszka Żechowska
Koordynatorka: Renata Zawartka
Katarzyna Majak, Kobiety Mocy
Wernisaż: 21 marca 2013 roku, godz. 18.00
Wystawa potrwa do 14 kwietnia 2013 roku
Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki
pl. Szczepański 3a
Kraków
