Po raz kolejny Małopolski Instytut Kultury zaprasza do odwiedzenia intrygujących i często niedostępnych zabytków Małopolski, do podróży do miejsc nieznanych, urzekających, do obejrzenia zabytków cennych ze względu na architekturę, otoczonych parkami i ogrodami, kryjących fascynujące historie.
W związku z przypadającą w tym roku 100. rocznicą wybuchu I wojny światowej motywem przewodnim XVI edycji Dni Dziedzictwa, zatytułowanej Wielki wybuch 1914–1918, jest historia tego okresu. Podczas dwóch majowych weekendów będzie można obejrzeć nie tylko zabytki militarne, ale także obiekty świadczące o wielkiej zmianie i rozwoju cywilizacyjnym, dla których Wielka Wojna była bezpośrednim impulsem.
W każdym z dziesięciu miejsc, które zostały wybrane do tej edycji, będzie okazja, by poznać nie tylko historię zabytków z lat 1914–1918, ale również losy ich gospodarzy i postaci z nimi związanych, którzy wpłynęli na kształt życia gospodarczego, obywatelskiego i artystycznego tego okresu. W ciekawy sposób opowiedzą o nich przewodnicy – pasjonaci i eksperci.
Organizatorzy zapraszają również do udziału w warsztatach, plenerach i pokazach, które przyczynią się do lepszego poznania prezentowanych miejsc. Część z nich przygotowywana jest z myślą o dzieciach. Zwiedzanie tegorocznych zabytków uatrakcyjnią też miniwystawy, spotkania, koncerty, spacery oraz wycieczki tematyczne. Nie zabraknie także okazji do spróbowania lokalnych przysmaków.
Organizatorzy zachęcają także do lektury bezpłatnej publikacji autorstwa Katarzyny Kobylarczyk, dziennikarki i reportażystki. Tegoroczne wydawnictwo prezentuje losy postaci i zabytków podczas I wojny światowej. Książkę będzie można otrzymać wraz z pamiątkową pieczątką w punktach informacyjnych przy wszystkich obiektach XVI Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Tam też oczekiwać będą wolontariusze ubrani w niebieskie koszulki MIK.
17–18 maja
Fort nr 44 Tonie w Krakowie
ul. Jurajska, Kraków
Najniezwyklejszy pośród ponad 100 zachowanych budowli obronnych dawnej Twierdzy Kraków, fort opancerzony nr 44 Tonie należy do zewnętrznego, 57-kilometrowego pierścienia umocnień stałych. Był realizowany w dwóch epokach historii sztuki fortyfikacyjnej: powstał w latach 1881–1884, a 20 lat później, już w epoce nowoczesnych fortów pancernych, został kompleksowo zmodernizowany. Wówczas zastosowano tu m.in. pancerne wieże wysuwalno-obrotowe, wyjątkowe w naszej części Europy. Podczas I wojny światowej twierdza odegrała rolę operacyjną na froncie wschodnim. Fort dziś stanowi ostoję dla rzadkich gatunków zwierząt i roślin.
Poza Dniami Dziedzictwa 2014 obiekt niedostępny (koniec remontu planowany na 2018 roku).
Dwór Dąbrowskich w Michałowicach
ul. Dąbrowskich 41, Michałowice
Michałowice mogą poszczycić się dworem zaprojektowanym w latach 1892–1897 dla rodziny Dąbrowskich przez krakowskiego architekta Teodora Talowskiego. Znany z oryginalnych pomysłów – i to nie tylko na polu zawodowym – często był porównywany do Gaudiego. Niemal 100 lat później niewiele brakowało, aby dwór Dąbrowskich podzielił los wielu innych zabytków i stał się ruiną. Strawiony ogniem, pozbawiony stropów, z powybijanymi oknami, niszczał zalewany przez deszcz. Zniszczony, lecz wciąż uroczy dwór spodobał się rodzinie Lorenzów. Nie bez trudu zakupili go w 1985 roku i od tego czasu, wraz z ciągłymi remontami, stał się lejtmotywem ich życia.
Poza Dniami Dziedzictwa 2014 obiekt niedostępny (własność prywatna).
Pałac Goetzów-Okocimskich w Brzesku
ul. J. Goetza Okocimskiego 6, Brzesko
Historia okazałego pałacu, przez wiele lat niedostępnego dla publiczności, jest związana z browarnictwem i rodziną Goetzów. Jan Ewangelista Goetz przybył do wsi Okocim z Niemiec w 1845 roku. Założył browar, który przyniósł mu fortunę i szlachectwo nadane z rąk cesarza Franciszka Józefa. Nobilitacja zrodziła potrzebę wybudowania reprezentacyjnej siedziby rodowej, czego dokonał już spadkobierca Jana Ewangelisty, jego syn Jan Albin. Zawierucha spowodowana wybuchem I wojny światowej na krótko uczyniła z pałacu tymczasowy sztab generalny kolejnych armii, najpierw rosyjskiej, potem austro-węgierskiej. W zakolu Uszwicy, tuż przy bramie wjazdowej do parku otaczającego pałac Goetzów, znajdowało się lotnisko polowe armii austro-węgierskiej.
Poza Dniami Dziedzictwa 2014 obiekt dostępny tylko za zarezerwowaniu.
Zespół Tarnowskich Wodociągów
Głowna siedziba dyrekcji – tzw. Biały Dom przy ul. Narutowicza, zbiornik wody pitnej w Krzyżu oraz hala pomp w Świerczkowie
ul. Narutowicza 37, Tarnów
Fragmenty doskonale zachowanego drewnianego rurociągu z połowy XV wieku świadczą o długiej historii wodociągu miejskiego w Tarnowie. Jednak nowoczesny system połączeń wodociągowych, który służy mieszkańcom Tarnowa i okolic do dziś, został zaprojektowany na początku XX wieku. Oficjalnie otwarcie Tarnowskich Wodociągów nastąpiło w listopadzie 1910 roku i zbiegło się z rozpoczęciem innych nowoczesnych inwestycji, budową dworca kolejowego i elektrowni. Do powstania wodociągów w dużej mierze przyczynił się ówczesny burmistrz, Tadeusz Tertil – doskonały przywódca na trudne czasy, który przeprowadził Tarnów przez dziejowy i gospodarczy przełom, jakim była I wojna światowa.
Poza Dniami Dziedzictwa 2014 obiekt niedostępny (zakład pracy).
