Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego (oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia) jest pierwszą w Polsce tego typu placówką poświęconą teatrowi. Posiada własną siedzibę w dawnym skrzydle południowym wrocławskiego Pałacu Królewskiego. Głównym celem muzeum jest prezentowanie i promowanie dorobku wrocławskiej sceny teatralnej, uważanej za jedną z najważniejszych w Europie, ze szczególnym naciskiem na przypomnienie postaci jej wybitnego twórcy – Henryka Tomaszewskiego. Idea stworzenia miejsca dokumentującego pracę oraz słynną pasję kolekcjonerską Henryka Tomaszewskiego powstała jeszcze za jego życia, zyskując aprobatę Mistrza.
Muzeum będzie opowiadać o całym wrocławskim życiu teatralnym poprzez wystawy stałe i czasowe, rozbudowany i oryginalny program edukacyjny łączący zajęcia teoretyczne z praktycznymi, spotkania, pokazy i warsztaty, które w niekonwencjonalny sposób uchylą rąbka teatralnych tajemnic. Dział Teatru Muzeum Miejskiego Wrocławia pod kierownictwem Małgorzaty Bruder od lat przechowuje artefakty związane z teatrem. Wkrótce jako samodzielna instytucja będzie je eksponować na wystawach stałych i czasowych. Muzeum, w założeniu jego twórców, ma być źródłem informacji i kwerend, propagować metody, idee i techniki związane z teatralnymi profesjami. Jednak przede wszystkim będzie to miejsce, w którym zwiedzającego od wejścia weźmie w posiadanie zaczarowany świat teatru.
Poza prezentacją historii wrocławskiej sceny teatralnej (otwarcie wystawy – druga połowa 2017 roku), szczególnie po 1945 roku, jedną z myśli przewodnich tej instytucji jest jej spersonalizowany charakter – opowiada ona historię przez pryzmat konkretnych ludzi i ich pracy. Dlatego w ramach wystawy stałej odtworzono mieszkanie Mistrza Henryka Tomaszewskiego, gabinet profesora Janusza Deglera z jego obszernym księgozbiorem literatury poświęconej teatrowi oraz atelier fotograficzne Stefana Arczyńskiego, niestrudzonego dokumentalisty wrocławskiej sceny teatralnej. Ważnym elementem wystawy stałej jest również Pracownia Paszczodźwięków dr. Mirosława Oczkosia – miejsce, w którym goście muzeum zapoznają się ze sposobami pracy głosem.
W muzeum organizowane będą również liczne wystawy czasowe. Na inaugurację działalności Muzeum Teatru zaplanowana została ekspozycja scenografii autorstwa wykładowców i studentów Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.
Mieszkanie Henryka Tomaszewskiego
Henryk Tomaszewski (1919 – 2001) urodził się w Poznaniu w polsko-niemieckiej rodzinie. Swoją edukację artystyczną oraz karierę rozpoczął w Krakowie. W 1948 roku został przyjęty do zespołu baletowego Opery Wrocławskiej, w późniejszych latach był choreografem tej sceny. Zaczął wówczas poszukiwać nowych form twórczej ekspresji z pogranicza sztuki mimu, tańca, burleski: „Odczuwałem potrzebę szerszej wypowiedzi. Chciałem budować teatr, który porusza współczesnego widza”. Tak narodził się teatr, który znany jest dziś na najdalszych krańcach świata, stanowi odrębną postać widowiska scenicznego – jedyny w swoim rodzaju teatr pantomimy. Dla swoich uczniów Henryk Tomaszewski był Mistrzem, odkrywał przed nimi nowe artystyczne przestrzenie. Przed publicznością poszerzał dotychczasowe pojmowanie teatru, łącząc intelektualne poszukiwania z perfekcyjną sprawnością ciała. Stworzył nie tylko rewolucyjną metodę pracy mimów i tancerzy, ale również wychował pokolenia widzów nieprzyzwyczajonych do tej prawie nieznanej w Polsce sztuki. Często mówił: „Pantomima to moje życie”, ale poza pracą zawodową był znanym kolekcjonerem dział sztuki, mebli, porcelany, rzemiosła, sztuki ludowej, przedmiotów codziennego użytku i wyrafinowanych artefaktów, a przede wszystkim zabawek. Jego wrocławskie mieszkanie w sercu Starego Miasta oraz niewielki dom w Karpaczu wypełniały porcelanowe lalki, zabytkowe szopki, różnego rodzaju figurki i wiele innych pozornie niepasujących do siebie przedmiotów. W tym otoczeniu Henryk Tomaszewski opracowywał scenariusze, które stawały się kanwą spektakli, dobierał oprawę muzyczną, kreślił wizje scenografii. Tak powstawał teatr unikatowy, kreowany wyobraźnią jednego twórcy.
Ta część wystawy stałej została zaprojektowana jeszcze za życia Stefana Kaysera, mima WTP i – przez 30 lat – partnera Henryka Tomaszewskiego. Zbudowaną w trzech pomieszczeniach ekspozycję wypełnią przedmioty z legendarnej kolekcji Henryka Tomaszewskiego, w tym jego ukochane lalki oraz kostiumy i rekwizyty pozostałe po przedstawieniach Wrocławskiego Teatru Pantomimy.
Atelier Stefana Arczyńskiego
Swoim wspaniałym dorobkiem artystycznym Stefan Arczyński (ur. w 1916 roku) w pełni zasłużył na miano nestora polskiej fotografii. W 1950 roku otworzył atelier fotograficzne we Wrocławiu. Przez wiele lat uwieczniał na fotografiach odbudowę zniszczonego miasta i na nowo odkrywanej śląskiej ziemi oraz ważne wydarzenia z życia jej mieszkańców. Ważną chwilą w życiu zawodowym i prywatnym Stefana Arczyńskiego był dzień, w którym do jego studia fotograficznego wszedł Henryk Tomaszewski, wówczas jeszcze tancerz Opery Wrocławskiej, pytając: „Czy pan robi zdjęcia w ruchu?”. Stefan Arczyński wspominał po latach, iż był przekonany, że właśnie przysłano kogoś z przedsiębiorstwa „Ruch” z nowym zleceniem. Wtedy przyszły twórca Teatru Pantomimy wykonał w niewielkim atelier efektowny piruet, aby zaprezentować, o jaki ruch dokładnie chodzi. Tak narodziła się długa artystyczna współpraca, ale przede wszystkim wieloletnia przyjaźń. Przez lata Stefan Arczyński skrupulatnie dokumentował twórczość teatralną Henryka Tomaszewskiego, a także portretował wybitnego mima w sytuacjach prywatnych oraz podczas licznych sesji. Ze swoim aparatem towarzyszył Henrykowi Tomaszewskiemu aż do jego śmierci w 2001 roku.
Zaaranżowane w Muzeum Teatru atelier Stefana Arczyńskiego jest miejscem przeznaczonym na czasowe wystawy fotograficzne poszerzone o multimedia i stanowiska do kwerend oraz prac nad zbiorami fotograficznymi muzeum. Na inaugurację działalności Muzeum w przestrzeni atelier zaprezentowana zostanie wystawa Henryk Tomaszewski i jego zespół na fotografiach Stefana Arczyńskiego.
