Wystawa Miasto pod kopcem Kraka
Wystawa główna – pt. Miasto pod kopcem Kraka– opowiada w sposób chronologiczno-tematyczny dzieje Podgórza oraz terenu, na którym ukształtowało się miasto, od czasów najdawniejszych, legendarnych, aż po współczesność. Zwiedzając kolejne sale widz poznaje najważniejsze postaci, które tworzyły kulturowy dorobek Podgórza, jego samorządność i tożsamość miejsca.
Każdy z gości może wybrać dogodny dla siebie sposób zwiedzania. Opisy eksponatów oraz opisy stref uzupełnione są nagranymi komentarzami, tzw. magazynami wiedzy, oraz relacjami świadków. Historii mówionej można posłuchać przez słuchawki w wybranych punktach wystawy, a na końcu zwiedzania (sala IV) zapoznać się z filmowymi wersjami wszystkich relacji. Można też skorzystać z narracyjnej ścieżki zwiedzania z audioprzewodnikiem. W każdej sali jest także coś ciekawego dla najmłodszych zwiedzających: interaktywne zabawy, zagadki, miejsca niezwykłe, w których dzieci mogą poznać różne, nieraz zaskakujące, aspekty historii i tradycji miasta. Wiedzę zdobytą na wystawie można rozwijać i pogłębiać w Alchemii Miasta.
Wystawa opowiada o historii i fenomenie Podgórza – miasta wielokulturowego i wielonarodowościowego, o jego spektakularnym sukcesie przemysłowym, a także o jego mitologii i warstwie legendarnej.
W założeniu autorów wystawa ma się zmieniać, ma być uzupełniana. Będą się pojawiały nowe eksponaty, nowe relacje świadków, nowe komentarze, dzięki czemu można będzie tu wracać wielokrotnie i wciąż odkrywać coś nowego.
Wystawa stała zajmuje parter budynku – cztery sale i sień oraz salę na poziomie -1. Poszczególne sale poświęcone zostały odrębnej tematyce: sala I – Między Wisłą a górą św. Benedykta, sala II – Królewskie Wolne Miasto Podgórze, sala III – Ku wolności oraz sala IV Czas Podgórza.
Partnerem wystawy Miasto pod kopcem Kraka jest Archiwum Narodowe w Krakowie. Partnerem Muzeum Podgórza jest Kopalnia Soli „Wieliczka”.
Krótka historia Muzeum Podgórza
Starania o powołanie Muzeum Podgórza zajęły społeczności Podgórza – animowanej przez najprężniej działające na terenie dzielnicy Stowarzyszenie PODGORZE.PL, które wspierały instytucje kulturalne (szczególnie Dom Historii Podgórza) i rady prawobrzeżnych dzielnic Krakowa – ponad dekadę.
W 2001 roku po raz pierwszy zaapelowano do władz miejskich o pomoc w realizacji Muzeum Podgórza. Rok później staraniem Rady Dzielnicy XIII otwarto w budynku pierwszej podgórskiej szkoły przy ul. Limanowskiego 13 Dom Historii Podgórza – oddział Domu Kultury „Podgórze”. W kolejnych latach Stowarzyszenie PODGORZE.PL w imieniu społeczności Podgórza, a przy wsparciu ze strony Rad prawobrzeżnych dzielnic Krakowa, prowadziło rozmowy z radnymi i władzami miasta w sprawie utworzenie Muzeum Podgórza. W 2012 roku prezydent Miasta Krakowa Jacek Majchrowski obiecał utworzenie muzeum. Operatorem przyszłego muzeum zostało Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, a w 2014 roku na jego siedzibę wyznaczono zajazd pod św. Benedyktem – budynek o znaczeniu ogólnokrakowskim, świadka akcji wyzwalania Krakowa przeprowadzonej w 1918 roku przez podgórzanina porucznika Antoniego Stawarza.
Zajazd pod Św. Benedyktem
Historia budynku nie jest w pełni znana, archiwa ujawniają jedynie strzępy informacji. Budynek dzisiejszego muzeum zwyczajowo określa się mianem zajazdu Pod św. Benedyktem, choć umiejscowienie tu zajazdu nie jest pewne. Patron nawiązuje do pobliskiego kościoła pod tym właśnie wezwaniem oraz do nazwy fortu Św. Benedykt.
26 lutego 1784 roku decyzją cesarza Józefa II Habsburga osada Podgórze uzyskała status wolnego miasta królewskiego. W tym czasie wydano pierwszy plan Podgórza ukazujący murowane budynki – zaznaczono na nim kompleks trzech budowli należących do kupca Józefa Hallera, z których dwie zajmuje dzisiejsze Muzeum Podgórza. Na kupieckie zabudowania składał się budynek główny wraz z dwiema małymi oficynami (pozostałości jednej z nich można zobaczyć w sali konferencyjnej muzeum). W roku 1838 powstał pierwszy plan katastralny dla Podgórza, na którym zaznaczono zabudowania działki mieszczącej dziś Muzeum Podgórza. Z planu wynika, że oficyny zostały w tym czasie powiększone, a część nieruchomości zajmował sad i ogród. W połowie XIX wieku w budynku muzeum mieścił się szpital wojskowy. W 2. połowie tego stulecia i w początkach XX wieku zajazd Pod św. Benedyktem pełnił funkcje wojskowe – na planie z 1870 roku zaznaczono tutaj magazyny artylerii, a w roku 1916 – warsztaty artyleryjskie.
31 października 1918 roku koszary zostały opanowane przez oddział pod dowództwem podporucznika Franciszka Pustelnika, stając się jednym z pierwszych wyzwolonych budynków na ziemiach polskich.
W latach międzywojennych mieści się tu Wojskowa Wytwórnia Wozów Taborowych, a w roku 1940 uruchomiono warsztaty naprawcze oraz punkt sprzedaży niemieckich pojazdów koncernu Auto Union AG. W czasie II wojny światowej budynek pełnił funkcję filii więzienia św. Michała, czego świadectwem jest niezwykły eksponat prezentowany na wystawie, a odkryty w czasie remontu budynku. To wiadomość z 1942 roku od więźniów zmuszonych do prac adaptujących kolejnych sal na cele więzienne. Tekst napisano odręcznie na opakowaniach po bibułkach do skręcania papierosów.
Budynek funkcjonował jako filia więzienia św. Michała aż do roku 1949, później znajdowały się tu mieszkania funkcjonariuszy służby więziennej.
W roku 1951 podjęto decyzję o wyburzeniu obiektu i budowie na jego miejscu bloku mieszkalnego. Mimo wydanego już pozwolenia na budowę oraz zgromadzonych na dziedzińcu materiałów, w niewyjaśnionych okolicznościach decyzję tę cofnięto, choć wpisu budynku do rejestru zabytków dokonano dopiero wiele lat później (2010).
W latach 50. i 60. XX wieku budynek przechodził pod zarząd różnych instytucji, użytkowany był m.in. przez Krakowskie Przedsiębiorstwo Obrotu Surowcami Skórzanymi i Włókienniczymi, spółdzielnię inwalidów wytwarzającą wyroby kaletnicze i elektroniczne, nadal też pełnił funkcje mieszkaniowe. Pod koniec lat 70. zmienił się wygląd założenia, zburzona została południowa oficyna, w miejscu której zaplanowano przebieg nowo wytyczonej ul. Telewizyjnej. W pamięci mieszkańców Krakowa pozostaje restauracja prowadzona na parterze i w piwnicach oraz sklep meblowy na pierwszym piętrze. Przez krótki czas budynek nielegalnie zajmowali squattersi, którzy organizowali tu wystawy i koncerty. Szybko jednak zmuszono ich do wyprowadzki. Opuszczony budynek zabezpieczano doraźnymi remontami. W ciągu lat pojawiały się różne pomysły na jego zagospodarowanie, m.in. miała się tu mieścić siedziba muzeum Jerzego Dudy-Gracza. Po latach starań zainicjowanych przez Stowarzyszenie PODGORZE.PL w roku 2008 Rada Miasta Krakowa przyjęła uchwałę dotyczącą utworzenia w zabudowaniach Pod św. Benedyktem Muzeum Podgórza. które oddano pod opiekę Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Trwający dwa lata generalny remont przywrócił zabudowaniom blask, pozwolił zaadaptować zabytkowe wnętrza na potrzeby nowoczesnej instytucji muzealnej.
Otwarcie Muzeum Podgórza w Krakowie
26 kwietnia 2018 roku o godz. 17.00
Weekend otwarcia Muzeum Podgórza
Od 26 do 29 kwietnia 2018 roku
Muzeum Podgórza – Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Kraków, ul. Limanowskiego 51
Miasto pod kopcem Kraka
Od 26 kwietnia 2018 roku
Kurator wystawy: Elżbieta Firlet
Autorzy scenariusza: Melania Tutak, Katarzyna Bury, Elżbieta Firlet, Piotr Opaliński, Robert Gaweł, Małgorzata Międzobrodzka
Kierownik projektu: Zuzanna Miśtal
Zastępca kierownika projektu, asystent kuratora, kierownik Oddziału MHK „Muzeum Podgórza”: Katarzyna Bury
Multimedia – Wojciech Wilusz
Koordynator projektów graficznych – Bartłomiej Woch
Aranżacja wystawy: Pracownia Atelier (przy współpracy zespołu Muzeum Podgórza)
Muzeum Podgórza w Krakowie
