Do 30 sierpnia 2009 roku w Państwowym Muzeum Sztuk Pięknych im. A. S. Puszkina w Moskwie potrwa wystawa Symbol i Forma. Malarstwo Polskie 1880-1939. Ekspozycja prezentowana jest w najbardziej prestiżowej przestrzeni wystawowej rosyjskiej stolicy – w Białej Sali, Sali Kolumnady i aneksach Muzeum Sztuki Zachodniej im. Puszkina w Moskwie.
Wystawa, na której zgromadzono ponad 140 dzieł najwybitniejszych polskich artystów okresu 1880-1939, ma na celu ukazanie tradycji polskiego symbolizmu nie jako przeciwieństwa, lecz jako źródła polskiej sztuki nowoczesnej, w tym nurtów awangardowych okresu międzywojnia. Wśród pokazywanych na wystawie dzieł znajdują się prace m.in. Jana Matejki, Leona Wyczółkowskiego, Jacka Malczewskiego, Stanisława Witkiewicza, Tadeusza Makowskiego, Ferdynanda Ruszczyca, Wojciecha Weissa, Władysława Podkowińskiego i Władysława Ślewińskiego.
Okres, z którego pochodzą dzieła pokazane na obecnej wystawie, czyli owych pięćdziesiąt dziewięć lat (1880-1939) to w dziejach polskich czas decydujący o kształcie kultury i tożsamości współczesnej Polski. Za życia dwóch pokoleń artystów dokonały się zmiany zapoczątkowane co prawda wiele dziesiątek lat wcześniej, ale przeżyte w niebywałym, jak na owe czasy, przyspieszeniu.
Wybór prezentowanych tutaj obrazów artystów polskich należących do dwóch pokoleń pokazuje zaledwie kilka tendencji z bogactwa zjawisk tamtego czasu. Historycy zajmujący się okresem narodzin sztuki modernistycznej i nowoczesnej w różny sposób próbowali ten kalejdoskop układać. Najczęściej w polskiej historii sztuki znajdujemy podział na dwa światy artystyczne: tradycjonalistyczny i awangardowy, opisany przez samych artystów owego czasu (Jan Brzękowski, Leon Chwistek, Władysław Strzemiński, Stanisław Ignacy Witkiewicz), przyjęty prawie automatycznie i akceptowany w powojennej historiografii.
Dla widzów początku XXI wieku, coraz częściej scalających w wyobraźni sztukę różnych kultur i światów, polska odrębność tego okresu wydaje się mieć korzenie w połączeniu dwóch historycznych faktów: wielowiekowej tradycji kultury, tożsamości języka i zasobu znaków i symboli z tragicznym zawirowaniem dziejowym, jakim był okres niewoli, potem zaś trauma dwóch wojen światowych. W takim kontekście polski pansymbolizm stawał się wyspą, na której przechowano skarby.
Prezentacja wystawy zorganizowanej przez stronę polską jest ewenementem w tradycji muzeum, które rzadko zaprasza gotowe koncepcje ekspozycyjne. Wystawa będzie uroczystym zakończeniem Sezonu Polskiego w Rosji i pierwszym po ponad 80 latach pokazem sztuki polskiej w Muzeum im. Puszkina w Moskwie.
