9 października 2009 roku o godz. 18.00 w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie nastąpi otwarcie wystawy Schizma. Sztuka polska lat dziewięćdziesiątych. Tytuł wystawy Schizma – nawiązujący do tomiku wierszy Marcina Świetlickiego – podkreśla różnicę, linię podziału, jaka rozciąga się pomiędzy PRL-em i III RP. Lata 90. to czas wykuwania nowych definicji dzieła sztuki, artysty i instytucji sztuki, tworzenia nowego języka krytyki artystycznej i przesilenia na linii artysta/społeczeństwo oraz pojawienia się postaci kuratora i rozpowszechnienia medium wystawy problemowej.
Sztuka lat 90. wywodzi się ze sztuki polskiej dekad poprzednich i, tak jak wielu czynnych wówczas artystów, ma swój rodowód w PRL, ale też jest próbą odejścia lub wręcz zerwania z dominującymi wcześniej postawami, nurtami i formami działań artystycznych.
Schizma narzuca nowe spojrzenie na temat dość już rozpoznany przez krytykę artystyczną i instytucje sztuki, które temat lat 90. skutecznie i w zaskakująco podobny sposób przedstawiały z punktu widzenia uczestników wydarzeń na kolejnych wystawach (od Sztuki III RP przez Dekadę po Na wolności wreszcie). Do pracy nad projektem zostali zaproszeni przez kuratora Adama Mazura niezależni badacze – Aleksandra Berłożecka, Aleksandra Jach i Dominik Kuryłek – którzy czytają pod włos historię sztuki lat 90., a raport z tej krytycznej lektury przybiera formę autonomicznej wystawy.
Część pierwsza Schizmy to rewizjonistyczna prezentacja wybranych dzieł sztuki z tworzonej od 20 lat Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Współczesnej CSW (od Zbigniewa Libery, Katarzyny Kozyry i Artura Żmijewskiego, przez Zygmunta Rytkę, Jerzego Truszkowskiego, Zofię Kulik, po Pawła Althamera, Marka Kijewskiego, Mirosława Bałkę, Józefa Robakowskiego), która stanowiła istotny punkt odniesienia dla środowiska artystycznego, krytyków i kuratorów – inicjując debatę o tym, co znaczy sztuka współczesna w kształtującym się społeczeństwie obywatelskim, w kraju transformacji ustrojowej. Z perspektywy czasu widać, że program CSW Zamek Ujazdowski stanowił oryginalną propozycję programową i wprowadził sztukę w nowe realia III RP. Kolekcja Centrum przy tej okazji ma zostać uzupełniona o nowe nabytki – dzieła istotne z punktu widzenia nie tylko instytucji, w której były pierwotnie wystawiane (chodzi tu zwłaszcza o Olimpię Katarzyny Kozyry i Awatar Leszka Golca).
Druga część Schizmy prezentuje materiały źródłowe dotyczące działalności Zamku Ujazdowskiego w latach 1989-1999, koncentrując się na szeroko komentowanych wydarzeniach z programu CSW – wystawach takich jak: Raj utracony, Magowie i mistycy, Bakunin w Dreźnie, Idee poza ideologią, Antyciała, Granice obrazu, W tym szczególnym momencie. W oddzielnej sekwencji prezentowane są filmy z pokazów indywidualnych (m.in. Jana Świdzińskiego, Zbigniewa Warpechowskiego, Alicji Żebrowskiej, Romana Stańczaka, Joanny Rajkowskiej). Refleksyjne spojrzenie na program CSW przywołuje początki dyskusji o granicach sztuki i kontekście jej funkcjonowania w przestrzeni społecznej. Prezentacja kończy się płynnym przejściem od polityki instytucjonalnej do estetyki (Maurycy Gomulicki, Mikołaj Długosz, Roman Dziadkiewicz).
9 października, godz. 18.00, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawie, ul. Jazdów 2
