28 października 2010 roku o godzinie 20.00 w Kinie Iluzjon Filmoteki Narodowej w Warszawie odbędzie się kolejne z cyklu Iluzjonowe spotkanie z kwartalnikiem filmowym.
W programie projekcja filmów: Upadek dynastii Romanowów zrealizowanego przez Esfir Szub (ZSRR, 1927) oraz Trzysta lat panowania Domu Romanowów Aleksandra Uralskiego i Nikołaja Łarina (Rosja, 1913). Projekcję poprzedzi prelekcja Teresy Rutkowskiej – Redaktor Naczelnej Kwartalnika Filmowego na podstawie tekstu Williama Guynna pt. Przekształcanie historii w filmie. Muzycznie filmy zilustrują: Marcin Mazurek (fortepian) oraz Robert Siwak (perkusjonalia).
WILLIAM GUYNN PRZEKSZTAŁCANIE HISTORII W FILMIE
W eseju będącym rozdziałem książki Film History, autor odnosi się do dwóch grup zagadnień. Po pierwsze zastanawia się, jaka jest relacja między narracją historyczną, a przeszłością i jakimi modelami narracyjnymi posługują się historycy oraz filozofowie historii. Po drugie bada jak filmy przekształcają przeszłość historyczną i jakie są różnice między historycznymi strategiami w dyskursach filmowych w opozycji do pisanych. Najważniejszym punktem odniesienia jest tu trzeci tom dzieła Ricoeura Time and narrative, pod tytułem Narrative time.
Ricoeur określa powinności historyka. Ma on wiernie rekonstruować przeszłość, przede wszystkim szukając wsparcia w dokumentach, jako śladach tego, co było. Modele historycznej mimesis Ricoeur identyfikuje, odwołując się do platońskiej koncepcji najwyższych rodzajów, w zależności od stosunku historyka do badanej przeszłości: przeszłość może być traktowana, jako to, co tożsame, to, co różne i to, co analogiczne. Kolejno omawiane przez Ricoeura stanowiska Collingwooda, Certeau i White’a są egzemplifikacją powyższych modeli dyskursu. W dalszym ciągu Guynn zastanawia się nad tym, odwołując się do teorii filmu, jak funkcjonuje filmowy dyskurs historyczny. Pod tym kątem analizuje dwa filmy historyczne: dokument montażowy Upadek dynastii Romanowów radzieckiej reżyserki Esfir Szub oraz fabularną Podróż komediantów Theo Angelopoulosa.
WILLIAM GUYNN: teoretyk filmu, emerytowany profesor filmoznawstwa w Sonoma State University. Autor książek: Writing History in Film, Routledge, NY, London 2006 i The Routledge Companion of Film History, Routledge, London 2010.
UPADEK DYNASTII ROMANOWÓW (Padenie dinastii Romanovych)
real.: Esfir Szub; komentarz: Esfir Szub, Władimir Ilicz Lenin (List z daleka)
prod.: Sovkino, ZSRR 1927
Montując fragmenty archiwalnych filmów, Esfir Szub stworzyła kronikę dziejów Rosji z lat 1913-1917. W maju 1913 roku koronowane głowy Europy przybyły do Rosji na uroczystości 300-lecia rządów dynastii Romanowów na tronie rosyjskim. Większość z nich już wówczas przygotowywała się do wojny. Kiedy wybuchła I wojna światowa, przystąpiła do niej także Rosja. Po trzech latach walk i związanych z tym olbrzymich kosztów kraj był wyniszczony, zaczęło brakować żywności. W lutym 1917 roku robotnicy w stolicy kraju, Piotrogrodzie, rozpoczęli strajk. Do ich protestu wkrótce przyłączyli się żołnierze. Kraj ogarnęła anarchia, parlament rosyjski – Duma powołał Rząd Tymczasowy. W tym samym czasie powstał nieformalny rząd strajkujących – Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. 4 marca 1917 roku car Mikołaj II abdykował. Film jest pierwszą częścią trylogii zrealizowanej przez Esfir Szub.
Urodzona w rodzinie właścicieli ziemskich reżyserka studiowała w Moskwie literaturę. Początkowo pracowała w departamencie teatralnym, gdzie współpracowała ze słynnym reżyserem Mejerholdem i poetą Majakowskim. Później przeniosła się do wytwórni Goskino. Tam spotkała Dzigę Wiertowa, znakomitego reżysera-dokumentalistę. Tam też rozpoczęła pracę nad Upadkiem dynastii Romanowów. Nie było to zadanie łatwe, bowiem wiele spośród cennych dokumentów sprzed wojny zostało sprzedanych za granicę lub zniszczonych w źle wyposażonych archiwach. Esfir Szub uzupełniała braki w materiale nowymi, nakręconymi przez siebie ujęciami. Dzięki łączeniu współczesnego kontekstu ze zdjęciami archiwalnymi jej film nabrał większej siły przekazu. Reżyserka wykreowała nowy gatunek filmu historycznego stanowiącego kompilację i odkryła wąską ścieżkę między formą narracyjną a dokumentalną w filmie.
TRZYSTA LAT PANOWANIA DOMU ROMANOWÓW (Triechstoletije carstwowanija doma Romanowych /1613-1913/)
reż.: Aleksandr Uralski, Nikołaj Łarin; scen.: Jewgienij Iwanow; zdj. Nikołaj Kozłowski; scenogr. Jewgienij Bauer; wyk. Michaił Czechow, Lidia Syczewa, Nikołaj Wasiliew, Piotr Bakszejew i inni, prod.: Drankow i Tałdykin, Rosja 1913
Film jest w pewnym sensie kroniką, serią epizodów, ilustrujących wydarzenia z życia dynastii rosyjskich carów na tle burzliwych losów tego kraju. Duże historyczne przedsięwzięcie. Kończy się dokumentalnymi kadrami koronacji Mikołaja II, sfilmowanej przez operatora braci Lumière, w Moskwie w 1896 roku – głosi adnotacja w encyklopedii Chudożestwiennyje fil’my dorewolucjonnoj Rossii Wieńczysława Wiszniewskiego. W celu uzyskania autentyzmu wszystkie ważniejsze momenty panowania Romanowów były filmowane w autentycznych sceneriach. By odtworzyć wydarzenia z 1613 roku cała ekipa pod wodzą autora scenariusza pojechała do Kostromy, gdzie koronacja Michała Fiodorowicza Romanowa na cara Rosji została sfilmowana w cerkwi Ipatyjewskiej – napisano w dwujęzycznej, angielsko-włoskiej historii filmu – Silent Witnesses: Russian Films 1908-1919.
Pisząc o pierwszym okresie filmu rosyjskiego, Jerzy Toeplitz w Historii sztuki filmowej wspomina między innymi, że filmy te: (…) odznaczały się pięknie skomponowanymi scenami masowymi i w plenerze. (…) Film Trzystolecie dynastii Romanowych w reżyserii Uralskiego, posiada te same zalety. Piękne są zwłaszcza zimowe sceny z czasów Dymitra Samozwańca. (…) Gdybyśmy posiadali opinie nie literatów, dramatopisarzy, aktorów czy reżyserów teatralnych, lecz malarzy, być może zwróciliby oni uwagę na piękno obrazów, które dostrzegamy dziś jeszcze.
Upadek dynastii Romanowów, real. Esfir Szub
Trzysta lat panowania domu Romanowów, reż. Aleksander Uralski, Nikołaj Łarin
28 października 2010 r., godz. 20.00
Kino Iluzjon
BIBLIOTEKA NARODOWA
al. Niepodległości 213, wejście A, Warszawa
Kolejne seanse, nawiązujące do tematów poruszanych w aktualnych numerach periodyku poprzedzone spotkaniami z autorami tekstów, będą się odbywały w kolejne ostatnie czwartki miesiąca w kinie Iluzjon Filmoteki Narodowej.
