Od 29 czerwca w Galerii Asymetria w Warszawie będzie można oglądać wystawę fotografii Zygmunta Rytki pt. Some Meetings.
Zygmunt Rytka, artysta wybitny, ale częściowo zapomniany, pisał w 2006 roku w katalogu wystaw 1, 2, 3… Awangarda David Crowley. W monumentalnym opracowaniu poświęconym awangardzie lat 1970. wydanym w 2009 roku Łukasz Ronduda wzmiankuje Rytkę jako autora ciekawych prac komentujących gierkowski konsumeryzm. Krytycy sytuują Rytkę pomiędzy tak ważnymi dla sztuki późnego PRL twórcami jak Natalia Lach-Lachowicz, Zdzisław Sosnowki, czy Józef Robakowski. Prace omawiane przez Crowleya i Rondudę przedstawiają karatekę, nogi młodych dziewczyn, produkowane na licencji auta marki Fiat.
Inny Rytka obecny jest w dyskursie fotograficznym, jeszcze inny znany jest kolekcjonerom sztuki. Sięgające lat 1980. ekspozycje w prowadzonej przez Marka Grygla, nieistniejącej już Małej Galerii, przygotowana na początku lat 2000 przez Krzysztofa Jureckiego wystawa w Muzeum Sztuki, czy wystawa z 2008 roku w galerii Tomasza Niewiadomskiego przy Bema 65 odkrywały przed publicznością twórcę wrażliwego na naturę, podejmującego wątki duchowe, sytuującego się wobec nieskończoności. Mrówki, świeczki, kamienie, piasek, woda, słońce powracają na zdjęciach intrygująco odmiennych od konsumpcyjnego blichtru znanego z lat 1970. Rytka wymyka się prostym podziałom, zgrabnym szufladkom.
Wystawa w Galerii Asymetria składa się z prac tworzonych w latach 1970. takich jak Katalog S.M. (Some Meetings) i Fotowizja, oraz rozpoczętego wówczas i kontynuowanego na przestrzeni dekad cyklu Kolekcja prywatna. Post-konceptualna sztuka Zygmunta Rytki poddana jest ścisłemu rygorowi mechanicznego zapisu. Nie ma tu zgrywy a la Zdzisław Sosnowski, nie ma fascynacji absolutem jak w pracach późniejszych. Rytka jest analitykiem przyglądającym się z uwagą charakteryzującą etnografa, przebywającego na misji badawczej otaczającym go ludziom. W Katalogu S. M. w centrum uwagi artysty znajduje się środowisko artystyczne. Rytka przygląda się spotkaniom, dyskusjom i tworzy dzieło sztuki z zapisu socjologicznego art world’u lat 1970.
Katalog S.M. to przykład krytyki instytucjonalnej na meta poziomie. Artysta wizualizuje ramy dyskursu artystycznego tamtej epoki, przedstawia napięcia, spotkania i zerwania, które określiły zręby sztuki kolejnych dekad, sięgając współczesności. Dokumentacja jest również stawką w artystycznym projekcie zatytułowanym przez Zygmunta Rytkę Kolekcja prywatna. Z tą różnicą, że – inaczej niż w Katalogu S.M. – fotograf rezygnuje z post-konceptualnej, quasi-biurokratycznej estetyki na rzecz żywiołowego, zbliżonego raczej do sposobu pracy paparazzich rejestrowania scen z życia bohemy. To już nie dyskusje post-konceptualistów, lecz pijatyki neo-dadaistów z kręgu Remontu, Małej Galerii, łódzkiego Strychu, z kręgu Andrzeja Partuma, Józefa Robakowskiego, Andrzeja Rzepeckiego, Marka Koniecznego, czy Jerzego Buszy. Galeria typów artystycznych, gesty, spojrzenia, imprezy wernisażowe. Rytka był w centrum wydarzeń i jako jedyny zdawał sobie sprawę z wagi zapisu tamtych działań.
Moda na sztukę lat 70. i 80. póki co omijała Rytkę dość szerokim łukiem. Jednak coraz częściej do artysty zgłaszają się koledzy z dawnych lat, jak i kustosze muzeów poszukujący dokumentów przełomowych, ważnych, ale i efemerycznych działań sprzed kilku dekad. Rytka to wszystko fotografował i chętnie dzieli się dziś zdjęciami, oddaje negatywy, udostępnia filmy. Jednak w tym procesie uhistoryczniania sztuki końca PRL widać zagrożenie dla samego artysty, który w sposób pionierski z dokumentacji mechanicznej, z zapisu socjologicznego uczynił własny, konsekwentnie realizowany projekt artystyczny. Dokumentację łatwo rozproszyć, zmarginalizować. Wystawa w Galerii Asymetria przypomina wczesne prace wybitnego twórcy, którego sztuka jest nie tylko dokumentem epoki, lecz wydaje się częściowo zapomnianym kluczem do zrozumienia awangardy lat 1970-80. i – co za tym idzie – sztuki współczesnej.
Adam Mazur
Zygmunt Rytka, Some Meetings
Wystawę można oglądać od 29 czerwca do 26 lipca 2013 roku
Galeria Asymeria
ul. Jakubowska 16
Warszawa
