Do 24 listopada w Nowym Teatrze w Warszawie można oglądać wystawę główną tegorocznej edycji projektu Synchronizacja pt. Pracując dla kraju pracujesz dla kraju.
Odbudowa Zamku Królewskiego była istotnym zwieńczeniem okresu powojennej odbudowy Warszawy. Przeciągająca się nieobecność Zamku w pejzażu stolicy powodowała widoczną lukę w strukturze miasta, nie tylko w jej sferze materialnej, ale przede wszystkim symbolicznej – to przecież tu uchwalono Konstytucję 3 Maja.
Budynek, po wielu problemach, stanął w końcu dzięki, jak to się mówiło w tamtych czasach ofiarności i wysiłkowi całego narodu. Prace budowlane, prowadzone przez Biuro Projektów Budownictwa Ogólnego BUDOPOL, przedsiębiorstwo odpowiedzialne za wzniesienie wielu ikonicznych dziś dla polskiej architektury okresu powojennego realizacji, rozpoczęły się na początku lat 70., zakończyły pod koniec lat 80. Wnętrza Zamku zaskakują swojskością – znajome wydadzą się wszystkim mieszkańcom bloków wznoszonych w tamtym okresie. Niewidoczne dla zwiedzających pomieszczenia zdradzają, że Zamek Królewski, jest młodszy od Pałacu Kultury i Nauki, symbolu architektury socjalistycznej w sensie fizycznym wciąż dominującym w przestrzeni stolicy.
Jedną z charakterystycznych cech okresu PRL był zorganizowany w formę prac fizycznych entuzjazm obywateli wobec kolejnych osiągnięć architektoniczno-urbanistycznych, funkcjonujący pod nazwą czynów społecznych. Wysiłkiem obywateli budowano parki, bulwary, porządkowano przestrzeń wokół nowych osiedli będących symbolem rozrastających się miast. Czyny społeczne były prostymi pracami fizycznymi, wykonywanymi nieodpłatnie w czasie wolnym, a ich znaczenie polegało przede wszystkim na fakcie uczestnictwa obywateli w tworzeniu nowej, tzw. wspólnej przestrzeni, która jak dziś świetnie wiemy, zamiast stawać się wspólną, stawała się przestrzenią odczuwaną jako niczyja. Ten współudział miał budować nowy typ odpowiedzialności za miasto/państwo. Tymczasem reakcją był rosnący dystans, a czynom społecznym często towarzyszyło poczucie absurdu i bezsensowności.
Dziś wiele mówi się o oddolnym zaangażowaniu obywateli i inicjatywach mieszkańców, o partycypacji czyli współudziale w podejmowaniu decyzji dotyczących różnych aspektów życia miasta – od dysponowania budżetem po planowanie przestrzeni. W 2011 r. po raz pierwszy odbył się Kongres Ruchów Miejskich, będący niezależnym powołanym przez aktywistów forum debaty nad przemianami zachodzącymi w miastach. Współpraca ekspertów, profesjonalistów i użytkowników przestrzeni miejskiej przy jej projektowaniu, w dużej mierze dzięki dobrowolnemu i nieodpłatnemu zaangażowaniu przedstawicieli tych grup, staje się faktem. Jasne jest, że partycypacja nie jest odpowiedzią na wszystkie problemy, a dobrowolność zaangażowania, która jest jej podstawą, stanowi zarówno jej siłę, jak i słabość.
Wszystkie fotografie prezentowane na wystawie pochodzą z archiwum Biura Projektów Budownictwa Ogólnego BUDOPOL i są pokazywane publicznie po raz pierwszy. Odmiennie niż pozostała część wystawy Zdjęcie miasta. Fotografia warszawska i praktyki pokrewne, nie powstały z myślą o ekspozycji, mają charakter dokumentu.
W pomieszczeniu gdzie prezentowana jest wystawa panuje spora wilgoć. Fotografie pracują więc, jak ludzie, których widać na zdjęciach. Pod wpływem tej pracy wydruki będą zmieniać kształt w trakcie trwania wystawy. Przestrzeń dźwiękową skomponował Patryk Zakrocki. Przyrządy do odpoczynku zaprojektowali Agata Wrońska i Rafał Dominik. Pocztówka na której nie ma Zamku Królewskiego pochodzi z archiwum Mikołaja Długosza, a Polska Kronika Filmowa cofa nas w rzeczywistość czynów społecznych.
Hasło Pracując dla kraju pracujesz dla kraju jest trawestacją jednego z popularnych w latach PRL-u haseł propagandowych.
Tegoroczna edycja Synchronizacji – wieloletniego cyklu wystaw i publikacji zainicjowanych przez Fundację Bęc Zmiana w 2007 r., a skoncentrowanych na analizie złożonych relacji miasto-mieszkańcy – poświęcona jest sposobom w jaki projektowanie przestrzeni, poprzez oddziaływanie na różne zmysły, wpływa na życie społeczne, bada możliwości architektury jako narzędzia inżynierii społecznej.
Projekt realizowany jest przez Fundację Bęc Zmiana dzięki dotacjom otrzymanym od m. st. Warszawy oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Synchronizacja 2013: Pracując dla kraju, pracujesz dla kraju
Do 24 listopada 2013 r.
Nowy Teatr, ul. Madalińskiego 10/16
Warszawa
