Od 15 października w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie można oglądać wystawę zbiorową pt. Domy srebrne jak namioty.
Romowie żyją obok nas, jednak wiele nas dzieli, a najbardziej nasze spojrzenie na tych obcych etnicznie współmieszkańców. Są tu, a zarazem pozostają nieobecni — ignorowani lub nienawidzeni. Wystawa prezentuje m.in. zbiór przedstawień-klisz: sztychów, fotografii i obrazów (powstałych od XIX do XX wieku), pokazujących orientalizujący i stereotypowy obraz Romów i ich egzystencji w sztuce polskiej. Nasza refleksja zatrzymała się niejako na tym etapie — polscy twórcy i teoretycy przez lata nie modyfikowali wypracowanych wzorów ikonograficznych.
Wystawa koncentruje się na pojęciu cygańskości. Okazuje się, że najtrudniej zrozumieć nam mechanizm reprodukcji tożsamości Romów. Czym cygańskość jest dla Polaków? Jak kształtowany był wizerunek Cygana z perspektywy kultury większościowej? I w jaki sposób sami Romowie kreowali swój obraz, dostosowując go do oczekiwań otoczenia jako formę przystosowania? Czy da się spod tych notacji wydobyć prawdę o romskiej mniejszości etnicznej? Jaki widzimy tu ślad kolonialnej dominacji? Na jakiej zasadzie i do jakich cech odnosili się naśladowcy: artystyczna cyganeria lub New Gypsy? Jak znaczące i czasem katastrofalne w skutkach było i jest powielanie tych wytartych klisz?
Prace artystów z różnych krajów pokazują możliwe drogi wyjścia poza stereotypy. Podstawowe tematy wystawy to: ukryta integracja a wymuszona asymilacja, nomadyzm jako możliwa alternatywa społeczna, pojęcie cygańskości, głos Romów w dyskusji o zagładzie. Wspólnym mianownikiem łączącym wiele wątków wystawy jest architektura — traktowana raz jako świadectwo niewymuszonego tworzenia romsko-polskiej podwójnej tożsamości, innym razem jako inspiracja do pogłębionej refleksji nad nomadyzmem albo przemilczaną zagładą Romów. Przyglądamy się, w jaki sposób formułowana jest kontrnarracja historyczna, jak inspirujące jest doświadczenie romskie dla współczesnej refleksji kulturowej, jak romscy artyści przejmują kontrolę nad wizerunkiem swojej społeczności.
Artyści: Neal Adams & Joe Kubert & Stan Lee, Daniel Baker, Delaine Le Bas, Tadeusz Borowski, Bownik & Marcelina Gunia, Olga Boznańska, Kazimierz Czapiński, Hubert Czerepok, Maria Demiter & Anna Kamińska, Jerzy Dorożyński, Jerzy Ficowski, Wojciech Gerson, Maksymilian Gierymski, Edward Gorazdowski (wg Franciszka Kostrzewskiego), Wojciech Jerzy Has, Juliusz Kossak, Antoni Kozakiewicz, Jan Krajewski (wg Ludwika Kurellego), Ignacy Krieger, Aleksandra Kubiak, Leon Lewkowicz, Jerzy Litwora, Iain McKell, Aernout Mik, Karol Młodnicki (wg Artura Grottgera), Jana Müller, Franciszek Mrozek, Edward Nicz (wg Józefa Brandta), Constant Nieuwenhuys, Igor Omulecki & Payam Sharifi, Antoni Piotrowski, Dorota Podlaska, Jerzy Potrzebowski, Izabella Rapf-Sławikowska, Francis Reisz, Tadeusz Rolke, Marek Rudowski & Mateusz Wiśniewski, Julian Schübeler (wg Franciszka Kostrzewskiego), Zygmunt Sidorowicz, Władysław Siwek, Jan Styfi (wg Hipolita Lipińskiego), Tomasz Tomaszewski, Bruce Weber, Alex Wedding (wł. Grete Weiskopf) & John Heartfield (wł. Helmut Herzfelde), Piotr Wójcik, Andrzej Zajkowski (wg Franciszka Kostrzewskiego)
Kuratorka: Monika Weychert Waluszko
Współpraca ze strony Zachęty: Magdalena Komornicka
Konsultacja: Tomasz Koper
Asysta przy pracy Aernouta Mika: Emile Miedema, Martijn Rooker
Domy srebrne jak namioty
Wernisaż: 14 października 2013 roku
Wystawę można oglądać do 15 grudnia 2013 roku
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
Pl. Małachowskiego 3a
Warszawa