28 października w Muzeum – Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej odbyło się otwarcie zmodernizowanej pasieki dworskiej składającej się z uli kłodowych. Kolekcja uli, już niestety niedostępnych w terenie, została poddana konserwacji w ramach zadania Konserwacja muzealiów ze stałej ekspozycji Muzeum – Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej współfinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Program Dziedzictwo Kulturowe, Priorytet 2 – Wspieranie działań muzealnych stworzył możliwość do przywrócenia ulom lepszej kondycji technicznej i estetycznej. Ule będą mogły być w dalszym ciągu prezentowane Gościom zwiedzającym zubrzycki skansen, zaś dla studentów, naukowców oraz pasjonatów będą doskonałym pretekstem do badania bartnictwa i pasiecznictwa – bardzo ciekawego zajęcia, gałęzi gospodarki, która opiera się nie tylko na pozyskiwaniu miodu, ale również na obserwacji natury, na swoistej czci pszczoły – owada świętego, bożego….
Projekt Konserwacja muzealiów ze stałej ekspozycji MOPE w Zubrzycy Górnej zrealizowany został z Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program: Dziedzictwo Kulturowe, priorytet: Wspieranie działań muzealnych). Po przygotowaniu dokumentacji fotograficznej i opisowej przez pracowników Muzeum, oraz wyłonieniu wykonawcy na podstawie zapytań ofertowych, ule były konserwowane od czerwca do końca września b.r. w Starachowicach – w pracowni Pana mgr inż. Karola Kopeć – Konserwatora Drewna Zabytkowego. Duży wkład w napisanie projektu miała Małgorzata Wójtowicz – Wierzbicka, która pracowała w Muzeum podczas opracowania merytorycznej części projektu.
16 zakonserwowanych obiektów z kolekcji Muzeum – Orawskiego Parku Etnograficznego tworzy niepowtarzalną i bardzo cenną kolekcję uli typu kłodowego (9 muzealiów, wśród których na wyróżnienie zasługuje ul typu barć), uli typu stojakowego (5 obiektów) i jeden ul skrzynkowy. Wspomniane muzealia pochodzą z XIX i XX wieku.
11 spośród wymienionych obiektów składa się na pasiekę dworską i stanowi integralną część zabytkowej XVIII – wiecznej zagrody dworskiej Moniaków, zabytku in situ. Pasieka jest zlokalizowana zaraz przy wejściu do Muzeum i powstała według scenariusza Pani dr Hanny Pieńkowskiej i Pani dr Wandy Jostowej. Ule pomieszczone na małych drewnianych podestach, przykryte gontowymi daszkami pulpitowymi, dwuspadowymi i stożkowymi, wydzielone pięknym, tradycyjnym ogrodzeniem orawskim z tyniorek, stanowią prawdziwą atrakcję i wizytówkę skansenu.
Pasieka jest obok prezentowanych w skansenie zagród, zakładów przemysłowych i architektury sakralnej, bardzo ważnym elementem ekspozycji przestrzennej: stanowi jeden z najcenniejszych zespołów tzw. małej architektury. Zebrane w pasiece ule stanowią unikalny zespół ilustrujący pasiecznictwo, które na terenie Górnej Orawy jeszcze w XX wieku było bardzo powszechnym przemysłem wiejskim.
Gruntownej konserwacji technicznej i estetyczno – plastycznej zostało poddanych 16 uli z muzealnej kolekcji. Należy podkreślić, że stan uli przed konserwacją nie był zadowalający z uwagi na trudne warunki ekspozycyjne na wolnym powietrzu): ule były zaatakowane grzybem rozkładu brunatnego (w znacznej części struktura drewna została zniszczona), w niektórych eksponatach dały się zauważyć liczne ubytki masy drewna przy dość dobrze zachowanej powierzchni eksponatów (dzięki zastosowanym powierzchniowo środkom typu XYLAMIT). Widoczne też były ogniska żerowania owadzich szkodników drewna oraz mrówek. Celem prac konserwatorsko – renowacyjnych było przywrócenie trzem obiektom zbliżonego do oryginału wyglądu zewnętrznego oraz zabezpieczenie całości zbioru środkami biobójczymi , a także impregnacja powierzchni uli kalafonią.
Jedenaście uli zostało poddanych m.in.: dezynfekcji i dezynsekcji (metodą ozonowania i impregnacji środkami biobójczymi), uzupełnieniu ubytków drewna w barci, sklejeniu pękniętych lub odspojonych elementów, uzupełnieniu drewnem i żywicą epoksydową brakujących gabarytów niektórych uli, wzmocnieniu konstrukcji, scaleniu kolorystycznym plomb, zaimpregnowaniu i wzmocnieniu uszkodzonych części obiektów roztworem Kalafonii w Toluenie, lub żywicą Paraloid B72 (w zależności od stanu drewna), zakonserwowaniu elementów metalowych i zaimpregnowaniu roztworem kalafonii w ksylenie powierzchni eksponatów.
Pozostałe pięć muzealiów wstępnie oczyszczono i dokonano dezynfekcji i dezynsekcji poprzez ozonowanie oraz impregnację prewencyjną środkami biobójczymi. Dzięki zabiegom konserwatorskim jedenaście uli odzyskało dawną świetność, kolejne pięć zostało odkażonych, oczyszczonych i odpowiednio zabezpieczonych. Po przewiezieniu z pracowni konserwatorskiej do skansenu jedenaście uli zostało zamontowanych w pasiece, a pozostałe pięć przeniesiono do magazynu zbiorów.
28 października 2013 r. o godz. 12.00 nastąpiło uroczyste otwarcie pasieki dworskiej. Przybyli na uroczystość goście mogli podziwiać odrestaurowane eksponaty słuchając informacji na temat zrealizowanego projektu.
Przedstawienia historii bartnictwa i pasiecznictwa od czasów starożytnych do współczesności, z odniesieniami do pszczelarstwa na Orawie i ekspozycji znajdującej się w orawskim skansenie, dokonała Pani Jadwiga Pilch – Kustosz Muzeum – Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej (tekst wykładu do pobrania tutaj).
Po wspomnianym, niezwykle interesującym wykładzie Pan Jan Świdroń – Prezes Podhalańskiego Koła Pszczelarzy, pochodzący z Chyżnego pszczelarz z dziada pradziada, przypomniał o roli i miejscu pszczół w kulturze Orawy, okraszając prelekcję rodzinnymi wspomnieniami o bartnictwie i fachowymi uwagami na temat typologii uli, wyglądu i przeznaczenia sprzętów służących pszczelarzowi przy produkcji miodu dawniej i współcześnie. Doskonałym dopełnieniem owej niezwykłej przypowieści o pszczołach i pszczelarstwie była prezentacja dawnych sprzętów związanych z bartnictwem na Orawie, stanowiących część rodzinnej kolekcji Pana Jana Świdronia.
O muzyczną oprawę wydarzenia zadbała Muzyka Orawska w składzie: Marcin Kowlaczyk – prym, Józef Knapczyk – sekund, Krzysztof Pieronek – sekund i Jonasz Pieronek – basy. Słuchaczami i widzami uroczystego otwarcia pasieki byli goście z Gliwic, Zakopanego, Krakowa, Jabłonki, Nowego Targu oraz z całej Orawy. Podczas wydarzenia obecne były również dzieci z wychowawcami.
Dominika Wachałowicz-Kiersztyn – dyrektor Muzeum w Zubrzycy Górnej
Otwarcie zmodernizowanej pasieki dworskiej po konserwacji muzealiów ze stałej ekspozycji
28 października 2013 roku
Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
