Anglicy na pokładzie – powieść Matthew Kneale’a o wyprawie morskiej Anglii na Tasmanię, opowiedziana przez dwudziestu jeden narratorów i przełożona przez dwudziestu jeden tłumaczy – ukaże się 30 września nakładem wydawnictwa Wiatr od Morza.
Rok 1857. Natchniony pastor Geoffrey Wilson postanawia udowodnić, że biblijny ogród Eden znajduje się na Tasmanii. Kaznodzieja staje na czele ekspedycji, w której towarzyszy mu botanik Timothy Renshaw – młody utracjusz, wysłany przez rodziców na wyprawę, aby poznał życie – oraz chirurg Thomas Potter, zawzięcie badający typy ludzkie i opracowujący pseudoantropologiczne, rasistowskie teorie. Angielscy dżentelmeni czarterują statek, nie zdając sobie sprawy, że jego załogę stanowią przemytnicy z Wyspy Man uciekający przed londyńskimi celnikami, a ładownie pełne są tytoniu i francuskiej brandy.
Komiczna zbieranina dziwaków wyrusza na drugi koniec świata, nie spodziewając się, że to, co zastanie na Tasmanii, niewiele ma wspólnego z rajem – wyspa usiana jest bowiem koloniami karnymi, a angielscy osadnicy okazują miejscowej ludności niezrozumienie i pogardę, przemocą narzucając jej europejskie standardy życia.
Swobodnie bawiąc się konwencją dziewiętnastowiecznych powieści marynistycznych, Kneale tworzy bogatą, wciągającą i momentami komiczną fabułę, a zarazem przekonująco przedstawia tragiczny los rdzennej ludności Tasmanii. Autor dopuszcza do głosu aż dwudziestu jeden narratorów (w tym tasmańskiego Aborygena czy na wpół obłąkanego doktora Pottera), wspaniale różnicując styl, podkreślając konflikty między bohaterami i kulturami oraz pokazując, jak nierzadko ograniczeni jesteśmy w naszym postrzeganiu świata.
W porozumieniu z autorem wydawnictwo Wiatr od Morza zrealizowało bezprecedensowe przedsięwzięcie translatorskie – tekst każdego z narratorów został przełożony przez innego tłumacza.
Matthew Kneale przyszedł na świat w 1960 roku w Londynie w rodzinie o bogatych tradycjach pisarskich. Jego ojciec, Nigel Kneale, był uznanym autorem scenariuszy filmowych i telewizyjnych, a matka, Judith Kerr, autorką i ilustratorką książek dziecięcych.
Zafascynowany tym, co oddalone w czasie i przestrzeni, Kneale ukończył historię nowożytną na Oksfordzie, a już w czasie studiów zaczął podróżować po całym świecie, chcąc jak najlepiej poznać i zrozumieć obce kultury. Do dzisiaj autor odwiedził około osiemdziesięcu krajów rozsianych na wszystkich kontynentach. Owocem jego młodzieńczej podróży do Japonii stała się jego pierwsza książka, wydana w 1987 roku powieść Whore Banquets, opisująca zderzenie młodego Anglika z niezrozumiałą dla niego japońską kulturą.
Motyw konfliktów kulturowych oraz subiektywnego postrzegania świata przez człowieka jest jednym z głównych wątków w twórczości Kneale’a. Autor często bezlitośnie rozprawia się z eurocentryzmem kultury białego człowieka oraz angielską nonszalancją wobec tego, co odmienne. Widać to dobrze m.in. w jego powieściach historycznych – wydanej w 1992 roku Sweet Thames oraz opublikowanej w 2000 roku English Passengers (tytuł polski: Anglicy na pokładzie).
To właśnie powieść Anglicy na pokładzie, nad którą Matthew Kneale pracował przez siedem lat, przyniosła autorowi największy rozgłos. Książka została przełożona na piętnaście języków (uwzględniając wydanie polskie, przygotowywane przez Wiatr od Morza) i doczekała się rozlicznych wyróżnień, w tym nominacji do najważniejszej brytyjskiej nagrody literackiej – Bookera. Ta niezwykle rozbudowana, wielowątkowa i tragikomiczna powieść stanowi swoistą krytykę kolonialnego Imperium Brytyjskiego. Kneale ukazuje czytelnikowi cały wachlarz konfliktów i nieporozumień – od sprzeczek pomiędzy bohaterami po trudne kontakty między narodami i kulturami. Kneale nie stroni również od eksperymentów językowych i stylistycznych. W Anglikach na pokładzie autor wprowadza 21 różnych narratorów, zaskakując wyczuciem językowym i zmianami stylu.
Po roku 2000 Matthew Kneale wydał dwie rozgrywające się współcześnie książki: zbiór opowiadań Small Crimes in an Age of Abundance – ukazujący plejadę bohaterów wywodzących się z przeróżnych krajów i kultur – oraz powieść When we were Romans, w której narratorem jest dziewięcioletni chłopiec, relacjonujący bardzo nietypową wyprawę do Rzymu z matką i siostrą.
Choć Kneale co chwilę zaskakuje zmianami tematyki i ram czasowych, jedno w jego twórczości pozostaje niezmienne – błyskotliwa konstrukcja, niezwykłe bogactwo wątków oraz zachęta (nieraz granicząca z gorzkim pouczeniem) do większego otwarcia się na świat i drugiego człowieka.
Matthew Kneale, Anglicy na pokładzie
Premiera: 30 września 2014 roku
Wydawnictwo Wiatr od morza
