8 października nakładem wydawnictwa Świat Książki ukazała się książka Bądź mi nożem, której autorem jest Dawid Grosman. Powieść ta ukazała się w serii Mistrzowie prozy.
Miłością jest, że ty jesteś tym nożem, którym ja grzebię w sobie – Franz Kafka, Listy do Mileny.
…to bardzo, bardzo trudne – stworzyć istnienie z dwojga – Dawid Grosman, Bądź mi nożem.
Czy istnieje możliwość prostego, naturalnego i szczerego związku między dwojgiem ludzi? Jair, antykwariusz, chce stworzyć taki związek listownie z Miriam, nieznajomą kobietą, nauczycielką, którą dostrzegł na zjeździe szkolnych absolwentów. Gdy Miriam podejmuje wyzwanie, rozpoczyna się osobliwa gra. Kobieta jest ciekawe, jak wygląda jej korespondencyjny partner. Jair opisuje, że wygląda jak skrzyżowanie posępnego marabuta i Żyda. I przypomina: nie jesteśmy w żadnym miejscu, którym żądzą normalne prawa stosunków międzyludzkich, a już na pewno nie normalne prawa stosunków damsko-męskich.
Gdzie zatem oboje są i dokąd mają dotrzeć w tej znajomości? Do jakiej prawdy o ludziach chce dotrzeć Jair w listach pisanych do nieznajomej, z listu na list coraz bardziej znajomej? Do jakiej prawdy chce dotrzeć sam Grosman? Żonglując między rzeczywistością a wymysłami, bohaterowie zaczynają korespondować, a w znajomość wkrada się codzienność, jakiej oboje w tym pisaniu pragnęli uniknąć. Mają małżonków i dzieci, traumy z przeszłości i nawyki, jakich dorośli ludzie nie umieją się już pozbyć. Dlaczego to jest tak urządzone, że chyba nigdy nie uczymy się wydobywać z własnego wnętrza tego minerału, który jest nam najbardziej potrzebny? I jak to jest, że tak świetnie potrafisz dawać to, czego sama nigdy nie dostałaś? – pyta Jair.
Przesyłają sobie rysunki i opowieści, które ich charakteryzują. Jeśli flirtują to nie ze sobą, a z odwieczną pokusą nieuczciwości. Napięcie, to intelektualne, to fizjologiczne, rośnie i maleje, faluje, jego doprowadzając do zdumiewających czynów: pewnej nocy biega zupełnie nago wokół kwartału ulic, gdzie mieszka Miriam, innym razem tak intensywnie odczuwa jej obecność, że w kawiarni zamawia dwie kawy.
Grosman niepostrzeżenie wciąga czytelników do swojego świata, który okazuje się światem wszystkich ludzi, a prawda, do jakiej chce dotrzeć, jest prawdą ostateczną. Niezmierzone bogactwo spostrzeżeń, pozornie błahych, a brzemiennych w skutki wydarzeń, będących udziałem bohaterów, staje się bogactwem czytelnika. Na pytania Jaira do Miriam i odwrotnie – choć całą historię czytelnik poznaje niemal wyłącznie z jego listów – można odpowiadać we własnym imieniu. Jak zareagowałaby ukochana żona, mąż, gdyby współmałżonek wyznał, że od miesięcy koresponduje z kimś, kto otwiera w nim to, czego najbliżsi nigdy by nie otwarli? Dlaczego wciąż i zawsze każdemu człowiekowi czegoś brakuje? Czym jest szczęście? Czy ktoś w ogóle słowami może drugą osobę poskładać na nowo? Jak pogodzić się z myślą, że istnieje tajny paragraf konstytucji, według którego w każdym człowieku jest coś, co zasługuje na pogardę?
Bądź mi nożem to rzecz do niespiesznego czytania, smakowania, konstatowania jawnych i ukrytych sensów życia, pełna nienachalnej mądrości i zaskakująca, bo tylko odrobinę obracasz kalejdoskop, a obraz całkowicie się zmienia. Jakiej ogromnej siły potrzeba, żeby zrobić ten malutki obrót! W pokoleniu Dawida Grossmana (ur. 1954) nie ma dziś chyba innego pisarza, który z taką wnikliwością, oszałamiającą precyzją i urodą języka umiałby dokonać wiwisekcji natury kobiety i mężczyzny, z wypunktowaniem różnic i podobieństw, tłumaczących, że to bardzo, bardzo trudne – stworzyć istnienie z dwojga. Wszystko, z czym ma się tu do czynienia, jak trafnie zauważa Miriam, składa się na Wielką Fugę, splatającą najważniejsze egzystencjalne kwestie: miłość, samotność i poczucie, że nikt prawdziwie i szczerze nie jest w stanie przezwyciężyć samego siebie.
Z okazji polskiej premiery powieści Bądź mi nożem Dawid Grosman odwiedzi Warszawę i Wrocław, by spotkać się ze swoimi czytelnikami. Spotkanie w Warszawie odbędzie się 15 października o godz. 17.00 w Muzeum Historii Żydów Polskich, a we Wrocławiu – 16 października na Bruno Schulz Festiwal.
Dawid Grosman – jeden z najwybitniejszych pisarzy izraelskich. Urodził się w 1954 roku w Jerozolimie. Studiował filozofię i wiedzę o teatrze. Jego twórczość obejmuje powieści, opowiadania i eseje. Jest laureatem wielu prestiżowych wyróżnień i nagród, m.in. Nelly Sachs Preis, Sapir Prize, Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres de France, Grinzane Cavour Prize, Premio Mondello, Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich oraz JQ Wingate Prize (dwukrotnie). Z dorobku Grosmana w Polsce dotychczas ukazały się powieści Kto ze mną pobiegnie, Patrz pod: Miłość, Tam, gdzie kończy się kraj i najbardziej osobista książka pisarza Poza czasem. W przygotowaniu są kolejne: The Book of Intimate Grammar (Księga gramatyki intymnej) oraz Her Body Knows (Ciałem rozumiem). Dawid Grosman z sukcesem pisze także dla dzieci i zajmuje się dziennikarstwem, pracował m. in. dla radia i przeprowadzał wywiady z Palestyńczykami oraz izraelskimi Arabami. Jest zwolennikiem porozumienia między Żydami i Palestyńczykami, orędownikiem pokoju na Bliskim Wschodzie.
Dawid Grosman
Bądź mi nożem
Premiera: 8 października 2014 roku
Wydawnictwo Świat Książki
