Ryszard Krynicki laureatem Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta

9 marca Fundacja im. Zbigniewa Herberta ogłosiła laureata Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2015. Uhonorowano nią Ryszarda Krynickiego – polskiego poetę, tłumacza wierszy m.in. Paula Celana, współtwórcę Wydawnictwa a5.

Wiadomość, że zostałem laureatem Nagrody Zbigniewa Herberta, i to po tak świetnych poetach jak William Stanley Merwin oraz Charles Simic – niezmiernie mnie zaskoczyła. Nadal trudno mi w to uwierzyć, nie czuję się godny, ale jestem bardzo wzruszony i bardzo szczęśliwy – powiedział Ryszard Krynicki na wieść o otrzymaniu Nagrody. – W dniu tak radosnym wspominam inny szczęśliwy dzień w swoim życiu, kiedy niemal równe 40 lat temu, w lutym 1975 r. w Poznaniu, w czasie trwającego w tym mieście oficjalnego Zjazdu ZLP, w mieszkaniu moich przyjaciół Anny i Stanisława Barańczaków, z rąk Zbigniewa Herberta otrzymałem – równie niespodziewanie – niezależną Nagrodę Poetów, ufundowaną przez kilkanaścioro polskich poetów z inicjatywy Zbigniewa Herberta i Antoniego Słonimskiego. Traktowałem wtedy to wielkie wyróżnienie przede wszystkim jako gest solidarności z twórcą skazanym przez władze na milczenie. Dziękuję znakomitym poetom z jury Nagrody Zbigniewa Herberta, dziękuję Fundacji Jego Imienia, dziękuję losowi za ten jeszcze jeden niespodziewany dar – bo przecież wielką nagrodą było dla mnie przede wszystkim to, iż dane mi było w swoim życiu spotkać Zbigniewa Herberta.

Urodzony w 1943 r. Ryszard Krynicki, debiutował w 1968 r. zbiorem o charakterystycznym tytule Pęd pogoni, pęd ucieczki. Poetycka dykcja poety zmieniała się przez dziesięciolecia. Ewoluowała od gwałtowności i niepokoju po medytacyjne skupienie i ascetyczność. U podstawy przemian leży osobowość pisarza, jego duchowa żarliwość, odrębność, sprawiająca, że – w poszukiwaniu prawdy słów i z przekonaniem o konieczności oddania ich na służbę dobra – wielokrotnie wybierał poetyckie milczenie. Ciszę. Ryszard Krynicki wydał ponad 15 tomów poezji. W ostatnich latach opublikował między innymi zbiór wierszy Kamień, szron, wybory Wiersze wybrane i Przekreślony początek oraz Haiku. Haiku mistrzów.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej – przede wszystkim w dziedzinie poezji. Przyznawana jest od 2013 r. za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta – autora Pana Cogito, Raportu z oblężonego Miasta czy tomu esejów Barbarzyńca w ogrodzie.

Tegorocznego laureata Nagrody wskazało siedmioosobowe, międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Lidija Dimkovska (Macedonia/Słowenia), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Jarosław Mikołajewski (Polska), Mercedes Monmany (Hiszpania), Agneta Pleijel (Szwecja) oraz Tomas Venclova (Litwa/USA).

Jarosław Mikołajewski, poeta i tłumacz, uzasadniał:

Międzynarodowe jury wskazało Ryszarda Krynickiego jako zwycięzcę III edycji Nagrody im. Zbigniewa Herberta w uznaniu najwyższej ambicji słowa, uczciwości w dociekaniu prawdy i źródeł braterstwa stworzeń. W szacunku dla długiej poetyckiej drogi, która od językowego eksperymentu i wyczulenia na społeczne problemy poprowadziła go do przejmującej empatii wobec wszystkiego, co istnieje, od obrazowego poematu do małomównego wiersza, w którym poeta skrywa się za tym, co jest większe od niego.

Edward Hirsch, amerykański poeta, tegoroczny Przewodniczący jury, dodał:

Krynicki odpowiedział na przesłanie Zbigniewa Herberta, tworząc poezję na najwyższym poziomie powagi, dążącą do kondensacji i ascezy. Nie stroniąc od wyraźnego zaangażowania, oparła się ona temu, co Herbert nazwał bełkotem z trybuny, czarną pianą gazet, zmierzając – zgoła przeciwnie – do języka nieledwie sakralnego. Zwłaszcza we wczesnym etapie swojej twórczości jest przy tym Krynicki tzw. poetą lingwistycznym, którego wyrafinowany język stawia opór ideologicznej nowomowie, oficjalnym frazom i uczuciom, zadekretowanym przez komunistyczne władze.

Tak przyznanie Nagrody Krynickiemu skomentował Andrzej Franaszek, krytyk, sekretarz jury Nagrody:

Można powiedzieć, że ta nagroda jest dopełnieniem czy zwieńczeniem długiej drogi, jaką przebyli wspólnie Zbigniew Herbert i Ryszard Krynicki. Na samym jej początku, u progu lat 70. jest krytyka, jakiej twórczość Herberta poddali wstępujący wtedy do życia literackiego poeci pokolenia zwanego Nową Falą. Bardzo szybko jednak Herbert staje się dla Krynickiego kimś osobiście fundamentalnie ważnym, mistrzem, wzorem tyleż poetyckim, co moralnym, czego liczne ślady odnaleźć można łatwo w jego twórczości, choćby wskazując wiersze wprost przywołujące Mistrza, / Pana Cogito, / Księcia Poetów. Przypomnijmy wreszcie trud, jaki Krynicki edytor włożył w odcyfrowywanie rękopisów Herberta, dzięki czemu mógł powstać jego tom Wierszy rozproszonych.

Uroczystość wręczenia Nagrody laureatowi odbędzie się 12 maja w Teatrze Polskim w Warszawie. Nagrodę stanowi statuetka oraz czek na 50 tys. dolarów amerykańskich.

Ryszard Krynicki

* * *

nie dlatego

że mam tylko jedno jedyne życie
że mogłoby mnie nie być

że utraciłem wiarę w dalekim dzieciństwie
że nie przestałem być wierny

że czytam ze wstydem swe niedawne wiersze
że błądzę w nich jak w zgliszczach zarosłych przez śnieg

że nie chciałem współkłamać
że nie chcę mówić półprawdy

że nicość grzebie w moich listach i papierach
że odciska na nich swoją tłustą rękę

że zaledwie przeczuwam czym jesteś

nie dlatego
uczę się

milczeć

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta 2015
Laureat: Ryszard Krynicki
9 marca 2015 roku
Wręczenie Nagrody: 12 maja 2015 roku
Fundacja im. Zbigniewa Herberta