Do grona literackich gości Krakowa dołącza nowa wybitna postać – Aslı Erdoğan. Turecka pisarka będzie przebywać w polskim Mieście Literatury w ramach stypendium ICORN – międzynarodowej sieci miast oferujących azyl pisarzom i obrońcom praw człowieka.
Organizatorami pobytu Erdoğan są Miasto Kraków, Krakowskie Biuro Festiwalowe i Stowarzyszenie Willa Decjusza, którzy pomogą jej realizować program stypendium i zapewnią miejsce pracy twórczej. Ma to być kolejny, humanitarno-społeczny wymiar działalności Miasta Literatury UNESCO, którym Kraków jest od 2013 roku – tym istotniejszy, że gościna Aslı Erdoğan w Krakowie nie tylko zapewni przestrzeń pracy samej literatce, ale też znacząco wpłynie na życie i kulturę samego miasta.
Z pewnością nie będzie to tylko działalność literacka, chociaż trzeba pamiętać, że twórczość pisarska Erdoğan, urodzonej w 1967 roku, była już wielokrotnie nagradzana. Wielkim uznaniem cieszy się również jej praca dziennikarska, której ze względu na zaangażowanie społeczno-polityczne towarzyszą liczne kontrowersje. Stypendystka ICORN opublikowała ponad dwieście artykułów (wiele z nich jest poświęconych krytyce polityków i władz), zarówno w pismach tureckich, jak i międzynarodowych. Jej twórczość jest bardzo zróżnicowana – należą do niej powieści (pierwsza, The Sea Shell Man, została wydana w 1994 r.), poezje, opowiadania, proza poetycka, eseje podróżnicze oraz polityczne. Jej dzieła, w dużej mierze ignorowane w jej własnym kraju, zostały przetłumaczone na wiele języków, w tym na francuski, duński, angielski, szwedzki, norweski, bośniacki, niemiecki i bułgarski. Utworami tureckiej pisarki zajmowali się tacy autorzy jak Orhan Pamuk, Ingo Arend, Ruth Klüger czy Eugene Schoulgin – i co więcej, stały się one przedmiotem ponad stu artykułów, esejów i prac akademickich publikowanych w czołowych gazetach i czasopismach literackich w całej Europie (wystarczy wymienić „Lire”, „Le Monde”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, „Die Welt”, „Neue Zürcher Zeitung”, „Die Presse” czy „Aftenposten”). Warto też dodać, że fragmenty prozy Erdoğan były wystawiane na scenie w Mediolanie i prezentowane w teatrze, a jedno z jej opowiadań doczekało się nawet adaptacji filmowej we Francji. O klasie pisarki świadczy z pewnością fakt, że czasopismo „Lire” umieściło ją na liście „50 pisarzy przyszłości”, uznając jej twórczość za współczesną klasykę.
Co ciekawe, pisarka studiowała wcześniej inżynierię komputerową i fizykę, a podczas swojej kariery naukowej pracowała nawet w genewskim CERN. W Rio de Janeiro chciała zająć się doktoratem, jednak porzuciwszy w pewnym momencie pracę naukową, postanowiła wrócić do Stambułu – i dopiero wtedy zadebiutowała jako pisarka. Erdoğan jest członkiem międzynarodowego PEN Clubu, a także TYS (Stowarzyszenia Pisarzy Tureckich). Działa aktywnie w społeczności literackiej, uczestnicząc w wielu festiwalach, konferencjach i spotkaniach na całym świecie. Z całą pewnością Kraków będzie mógł niejeden raz doświadczyć jej twórczej wszechstronności.
Na przyznanie prestiżowego stypendium ICORN duży wpływ miały wysiłki Erdoğan na rzecz obrony praw ludności kurdyjskiej. W 1990 roku rozpoczęła karierę literacką, a w 1998 r. stała się felietonistką lewicowego czasopisma „Radikal” – na jego łamach poruszała tak bolesne tematy, jak tortury, łamanie praw człowieka w więzieniach, sytuację ludności kurdyjskiej i przemoc wobec kobiet (teksty z tego okresu zostały opublikowane w 2000 r. jako zbiór When a Journey Ends). W odpowiedzi wielokrotnie spotykała się z pogróżkami, była poddawana aresztowaniom i oskarżeniom – co jednak nie przeszkodziło jej w odnoszeniu sukcesów w dziennikarstwie śledczym. Aktualnie pisze dla kurdyjskiej, dwujęzycznej gazety „Özgür Gündem”, nieustannie spotykającej się z represjami ze strony władz. Erdoğan wciąż grozi aresztowanie, dlatego poprzez przyznanie jej stypendium Miasto Kraków chce stworzyć jej nie tylko odpowiednie warunki do rozwijania swojej twórczości, ale także zapewnić jej bezpieczny azyl polityczny oraz przestrzeń do dalszej walki przeciwko naruszaniu praw człowieka na czas uspokojenia się sytuacji wokół autorki w jej rodzinnym kraju.
Kraków przystąpił do ICORN w 2011 roku (Roku Miłosza) – i jest pierwszym członkiem tej sieci z obszaru Europy Środkowo-Wschodniej. Sieć ICORN, oferująca azyl pisarzom i obrońcom praw człowieka, którzy z powodu prześladowań nie mogą swobodnie żyć i tworzyć we własnej ojczyźnie, powstał w 2005 r. w Norwegii. Jednym z jej pomysłodawców był jeden z najbardziej prześladowanych pisarzy XX w., Salman Rushdie, którego Szatańskie wersety wywołały gwałtowne protesty w świecie islamskim i nałożenie na autora przez ajatollaha Chomejniego słynnej fatwy – wyroku nakazującego każdemu prawdziwemu muzułmaninowi zabicie pisarza.
Gdy Kraków przystępował do ICORN, władze organizacji wskazały polskie miasto jako ważnego i jak najbardziej uzasadnionego kandydata, który będzie służyć za doskonały wzór dla innych miast tego regionu Europy. Helge Lunde, Dyrektor Sieci ICORN, wskazywał, że dzięki tradycjom kulturalnym, bogatemu życiu artystycznemu i literackiemu Kraków będzie doskonałym miejscem schronienia i inspiracji dla prześladowanych twórców.
Za równie istotne uznał geopolityczne położenie miasta, nazywając Kraków „bramą na Wschód” – co jest istotne z punktu widzenia zainteresowania ICORN pomocą licznym pisarzom prześladowanym w krajach sąsiadujących z Polską na Wschodzie. Od tamtej pory Kraków gościł czterech pisarzy: Marię Amelie (właściwe nazwisko Madina Salamowa, z Osetii Północnej, dziś w Norwegii), Kareema Amera (Egipt, dziś w Norwegii), Mostafę Zamaninija (Iran) oraz Lawona Barczewskiego (Białoruś).
ICORN tworzy wciąż rozwijającą się sieć ponad 50 miast, a jego działalność to jeden z najsilniejszych na świecie głosów w obronie prawa do wolności poglądów i wypowiedzi oraz międzynarodowej solidarności. W ciągu 10 lat działalności sieci ICORN znaleziono miejsce tymczasowego schronienia dla kilkuset pisarzy, intelektualistów, blogerów i działaczy praw człowieka. Sieć nie tylko koordynuje program „miast tymczasowego schronienia” (shelter cities), ale także współpracuje z rządami poszczególnych państw i wieloma organizacjami z całego świata – bardzo konkretnie walcząc o wolność słowa i prawa człowieka.
Aslı Erdoğan – stypendystka ICORN
2015 rok
Kraków
