Sztuka współczesna zyskała trzy dzieła liberackie o międzynarodowym zasięgu. Ich twórcami są artyści z Polski i Islandii, których cechuje niekonwencjonalny sposób prezentacji autorskich wizji. Za sprawą polsko-islandzkiego projektu Brumba – Jedność słowa z przestrzenią zapisu. Cykl wydawnictw liberackich warstwy: słowna, muzyczna, wizualna i dotykowa spotkały się na wspólnym terenie, aby się sobą zadziwić i wzajem dopełnić.
Liberatura to rodzaj literatury, która z równą czułością traktuje zarówno tekst, jak i jego fizyczną postać. Sztuka tego typu niweluje rozdzielność formy i treści, gdzie to, co zawierające, jest jednocześnie tym, co zawarte i na odwrót. Materia książki współistnieje ze słowami w harmonijnej pełni i współdecyduje o znaczeniu.
Pomysł na realizację projektu Brumba wynika z nikłej wiedzy o liberaturze.
Chcemy, by zaplanowane działania realizowane w ramach Brumby przyczyniły się do lepszego poznania liberatury w Polsce i Skandynawii. Zależy nam na rozpowszechnieniu wiedzy o tym zjawisku, chcielibyśmy pochylić się nad jego istotą, co docelowo zwiększy czytelnictwo – mówi Justyna Górska z Fundacji Vlepvnet.
W realizację przedsięwzięcia zaangażowani są Fundacja Vlepvnet, norweskie niezależne centrum kultury Hausmania oraz islandzka Tysgalleri. To pierwszy tego typu projekt artystyczny na skalę międzynarodową, który promuje formę sztuki, jaką jest liberatura.
Autorzy projektu Brumba zaprosili do współpracy artystów z rozmaitych dyscyplin twórczych – malarstwa, literatury, muzyki: Monikę Aleksandrowicz – malarkę, graficzkę z Wrocławia; zespoły 3Moonboys z Bydgoszczy i Panos From Komodo z Islandii oraz Agatę Borową – artystkę z Białegostoku działającą w Warszawie.
Semiografia – Monika Aleksandrowicz
Książka Moniki Aleksandrowicz Semiografia, zbudowana na bazie złotych proporcji i liczbie Phi, jest ukłonem w kierunku tradycji projektowania książek w ogóle. Graficzny zapis specjalnych znaków zastosowanych w projekcie zupełnie odbiega od formalnych założeń budowania treści i sensu. Obiekt, czyli znak graficzny, wchodząc w relację z innymi znakami, zmienia swoją formę, stając się nowym znakiem. Zwielokrotnienie tego procesu zmienia jego pierwotny kształt, a w relacji z innymi nadbudowuje go i określa na nowo.
Idąc za wskazówkami, odbiorca zagina poszczególne kartki książki wzdłuż przerywanych linii, wpływając na jej kształt tworzy książkę, która staje się nowym obiektem. Poziome odbicie lustrzane tworzy specyficzną siatkę, będącą jednocześnie szablonem, według którego zbudowane zostały figury geometryczne, nawiązujące swym kształtem do figur niemożliwych. Niezbędna była tu najwyższa precyzja wykonania. Zastosowano oprawę szwajcarską, bez klejenia okładki do grzbietu książki. Umożliwia to pełne rozłożenie stron i bardziej dokładne „odczytanie” książki. Odbiorca, wchodząc w relację z nią, może poczuć się jak dziecko, odkrywając zależności i reguły nią rządzące.
Dopełnieniem wydawnictwa jest SUPLEMENT zawierający 14 niezależnych projektów poezji wizualnej.
Linia nr 8 – 3Moonboys i Panos From Komodo
Kolejnym wydawnictwem liberackim, który łączy treść pisaną i muzyczną, jest projekt zespołu 3Moonboys z Polski i Panos From Komodo z Islandii. Projekt opowiada o życiu jako podróży tramwajem od pętli do pętli.
Na historię składają się: słowa, dźwięki, muzyka i fizyczny wymiar publikacji. Przenikaniu dyscyplin towarzyszy spotkanie różnych typów wrażliwości: polskiej i islandzkiej. Część muzyczna jest dopełnieniem części epickiej i lirycznej, którym partneruje materialność czegoś, co roboczo można nazwać okładką. Zespoły zaprosiły czytelnika na przejażdżkę tramwajem. Na trasie czeka go wiele niespodzianek, do których kluczem są: płyta umieszczona w środku blaszanego pudełka, opowiadanie będące fragmentem i całością jednocześnie oraz wizualne i dotykalne walory wydawnictwa.
Uzajo – Agata Borowa
Dzieło stanowi zabawę wyrazami, które mogą mieć emocjonalne znaczenie dla ich użytkowników. Słowa potrafią wywołać śmiech, złość, zdziwienie, bywają wieloznaczne, nadużywane, absurdalne lub niepotrzebne. Każde ma też własną historię i pochodzenie. Ta różnorodność zainspirowała Agatę Borową. Artystka organizowała warsztaty przy granicy z Czechami, Słowacją i Białorusią, a także w Norwegii i Islandii, podczas których poznawała lokalne języki. Ich uczestnicy wybierali wyrazy, których miała nauczyć się artystka lub ktokolwiek, kto nie zna języka warsztatowiczów. Nie były to jednak wyrazy przypadkowe i obojętne dla uczestników. Każde niosło ze sobą ładunek emocjonalny, który wzmacniał ich znaczenia.
Każda książka zawiera od 20 do 40 słów. Nie są to jednak tradycyjne słowniki. Każdy zawiera tłumaczenie słowa, ale również wyjaśnienie, dlaczego uczestnik warsztatów je wybrał i jakie ma dla niego znaczenie. W ten sposób powstały książki, które tworzą historię poszczególnych grup społecznych, charakteryzują wybrane regiony oraz ich mieszkańców.
Brumba – Jedność słowa z przestrzenią zapisu. Cykl wydawnictw liberackich
Semiografia – Monika Aleksandrowicz
Linia nr 8 – 3Moonboys i Panos From Komodo
Uzajo – Agata Borowa
Fundacja Vlepvnet (Polska), Hausmania (Norwegia), Tysgalleri (Islandia)
