Europejską Poetką Wolności 2016 została Ana Blandiana. Nagrodę – statuetkę oraz kwotę 100 tys. złotych – otrzymała za tom Moja ojczyzna A4. Nagroda za przekład zwycięskiego tomu – statuetka i kwotę 10 tys. złotych – powędrowała do Joanny Kornaś-Warwas.
Ana Blandiana jest legendą walki o wolność polityczną i obywatelską w Rumunii, jednak nie to zdecydowało o jej zwycięstwie w Gdańsku. Ogromne wrażenie na Jury wywarło przede wszystkim nieustające dojrzewanie poezji laureatki do wolności i pogłębianie jej wymiaru w czasach współczesnych – napisało jury Nagrody w uzasadnieniu werdyktu.
Ta poezja zrodziła się w czasie, w którym – zdaniem samej poetki – „być wolnym jest, ewidentnie, trudniej niż nie być wolnym”; w czasie, w którym „paradoksalnie wolność słowa umniejsza znaczenie słowa”.
Jury kontynuowało w laudacji:
Niezwykle cenny jest taki głos w dzisiejszych czasach kryzysu, głos dochodzący z Europy Środkowo-Wschodniej i czerpiący z jednej strony z historycznego doświadczenia zmagań o wolność, a z drugiej mocno związany z wyzwaniami stojącymi przed współczesną Europą. Poezja nagrodzonego tomu Any Blandiany to poezja świata niewidzialnego, głęboko wpisana w świat widzialny poprzez metafizykę dnia codziennego. Mówi o tym choćby jej wiersz Requiem – przejmująca rozmowa z matką, kończąca się słowami:
Pisz, powiedziałaś.
A ja wzięłam ołówek i kartkę,
Myśląc, że chcesz mi coś podyktować.
Pisz, powtórzyłaś,
I milczałaś jak ikona.
A ja zaczęłam zapisywać
Twoje milczenie.
Twoje milczenie,
Z którego wypływa wszystko,
Jak wypływa krew z rany.
Tegoroczna Nagroda została przyznana przez Jury obradujące w składzie: Krzysztof Pomian (przewodniczący), Krzysztof Czyżewski, Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński (sekretarz), Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg i Olga Tokarczuk.
Ana Blandiana jest autorką 25 tomików wierszy. Tematyka jej poezji obejmuje kwestie egzystencjalne, duchowe i zmysłowe aż po społeczno-polityczne komentarze dotyczące spraw kobiet. Oprócz poezji, dzięki której jest najbardziej znana, wydała kilka powieści oraz tomów krytyki politycznej i społecznej. Twórczość Blandiany została przetłumaczona na co najmniej 24 języki, co czyni ją najbardziej rozpoznawalną ambasadorką rumuńskiej literatury na świecie.
Ana Blandiana – właściwie Otilia Valeria Coman Rusan. Poetka, eseistka, tłumaczka i działaczka społeczna. Urodziła się w 1942 r. w Timişoarze.
Zadebiutowała w 1959 r. na łamach dziennika „Tribuna”. W 1967 r. ukończyła filologię na Uniwersytecie w Klużu. Przed rewolucją z 1989 r. była słynną dysydentką i obrończynią praw człowieka. Miała odwagę sprzeciwiać się bezpośrednio Ceauşescu w oświadczeniach publicznych i wywiadach udzielanych dla radia Wolna Europa oraz zagranicznej prasy. W związku z jej zaangażowaniem politycznym jej twórczość była zakazana w Rumunii w latach 1959–1964, 1985 i 1988–1989. W grudniu 1989 r. Blandiana uczestniczyła w udanym powstaniu przeciwko reżimowi Nicolae Ceaușescu. Weszła w skład Tymczasowej Rady Frontu Ocalenia Narodowego, jednak złożyła rezygnację 29 stycznia 1990 r. na znak protestu przeciwko konfiskacie rewolucji rumuńskiej przez siły antydemokratyczne.
Wraz z Romulusem Rusanem zainicjowała i stworzyła pod egidą Rady Europy Memorialul Victimelor Comunismului şi al Rezistenţei – muzeum pamięci ofiar komunizmu w Sighet z ośrodkiem badawczym, który organizuje co roku konferencje, sesje naukowe i wystawy na temat zjawisk totalitarnych.
Jest laureatką wielu nagród i wyróżnień literackich, m.in. Nagrody Związku Pisarzy Rumuńskich za poezję (1969), Nagrody Akademii Rumuńskiej za poezję (1970), Nagrody Stowarzyszenia Pisarzy Rumuńskich w Bukareszcie za prozę (1982), Nagrody im. Herdera (1982 i 1988), Nagrody Opera Omnia (2001) i Nagrody Vilenica (2002).
Joanna Kornaś-Warwas – tłumaczka, lektorka języka rumuńskiego. Przekłada prozę, poezję oraz sztuki teatralne. Debiutowała przekładem prozy Mircei Cărtărescu Travesti (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2007). Jakość przekładu docenił Ireneusz Kania, recenzując książkę słowami „piękna, wirtuozersko napisana i wybornie przez młodą tłumaczkę przełożona powieść”. Polskim czytelnikom przybliżyła twórczość najbardziej cenionych pisarzy rumuńskich, takich jak Max Blecher, Mircea Cărtărescu, Dan Lungu, Ioan Es. Pop, Varujan Vosganian. Przetłumaczona przez nią powieść Dana Lungu Jestem komunistyczną babą! była w 2010 r. nominowana do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus.
Nagroda Literacka Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności 2016
Laureatki: Ana Blandiana (za tom Moja ojczyzna A4) oraz Joanna Kornaś-Warwas (za przekład tomu)
19 marca 2016 roku
